5-Amaliy mashg’ulot Mavzu

5-Amaliy mashg’ulot

Mavzu: Eritmalar. Eritmalar konsentratsiyasini ifodalash usullari. Protsent, molyal, molyar, normal konsentratsiyalar tayyorlash. (2soat)

Reja:
1.Eritma haqida ma’lumot
2. Eritmaning massa ulushi
3. Molyar konsentratsiya
4. . Normal konsentratsiya
5. Bir konsentratsiyadan boshqasiga o’tish

Tabiatda eng keng tarqalgan suyuq eritmalardir. Ular erituvchi (suyuq) va erigan

modda (gazsimon, suyuq, qattiq) dan iborat:
Eritma ↔erituvchi + erigan modda
Erigan modda sifatida kislotalar, asoslar, tuzlar va shunga o’xshash moddalar ishlatiladi. Suyuq eritmalar ham o’z navbatida 3 ga bo’linadi:


Suyuq eritmalar suvli va suvsiz bo’lishi mumkin. Suvli eritmalarda erituvchi sifatida suv, suvsiz eritmalarda esa erituvchi sifatida suvdan boshqa erituvchilar (benzol, spirt, efir, aseton, kerosin va boshqalar) ishlatiladi. Erish murakkab fizik-kimyoviy jarayondir. Erigan modda kristall panjarasining buzilishi natijasida hosil bo’lgan zarrachalar (molekula, ion va atom)ning erituvchi molekulalarida taqsimlanishi fizikaviy jarayondir. Erituvchi molekulalari bilan erigan modda zarrachalari o’zaro ta’sirlashuvi natijasida kimyoviy jarayon sodir bo’ladi. Bu ta’sirlashuv natijasida solvatlar (erituvchi sifatida suv ishlatilgan bo’lsa gidratlar) hosil bo’ladi. Shunday qilib eritma deganda erituvchi va erigan moddalarning o’zaro ta’sirlashuv mahsulotlarini tushunish kerak. Masalan, Na₂SO₄ ning suvli eritmasi deganda tarkibida Na⁺ ∙ 6H₂O, SO · H₂O, Na₂SO₄ va H₂O dan iborat gomogen sistemani tushunamiz. Bularning barchasi chin eritmalar uchun xos xususiyatdir.
Eritmaning massa ulushi
1. 1000 ml 96% li eritmada necha gramm H₂SO₄ bo’ladi?.
Yechish: m = = 96 ∙ 1,84 ∙ 10 = 1766,4 g
2. 600 ml 10% li eritmada necha gramm KOH bo’ladi?
Yechish: g eritma.

2-usul.
g.
3. 800 g 12% li eritma tayyorlash uchun necha gramm tuz va suv kerak bo’ladi?
Yechish: = ; = 96g tuz va 800 - 96 = 704 g suv.
4. a) 250 g 8 % li K₂CO₃; b) 400 g 12 % li H₂SO₄; d) 750 g 15 % li HCℓ; e) 2,5 kg 20 % li KOH; f) 120 g 6 % li NH₃ tarkibida necha gramm erigan modda va suv bor? J: a) 20 g tuz, 230 g suv b) 48 g kislota va 352 g suv d) 112,5 g HCℓ va 637,5 g suv e) 0,5 kg KOH va 2 kg suv f) 7,2 g NH_3­ va 112,8 suv
5. Na₂CO₃ ning 1000 g 10% li eritmasini tayyorlash uchun necha gramm tuz va suv talab etiladi ? J: 100 g tuz va 900 g suv.
6. 300 g eritma tarkibida 20 g tuz bor bo’lsa, eritmaning foiz tarkibini aniqlang. J: 6,67%.
7. Tarkibida a) 60 g AgNO₃ va 750 g suv b) 15 g NaCℓ va 450 g suv
d) 75 g K₂CO₃ va 300 g suv bo’lgan eritmalarda erigan moddaning massa ulushlarini toping. J: a) 7,4 % b) 3,22 % d) 20 %
8. Quyidagi kristallogidratlar eritmalarida suvsiz tuzning massa ulushini aniqlang: a) 100 g FeSO₄ · 7H₂O va 900 g suv b) 14,3 Na₂CO₃ · 10H₂O va 120 g suv d) 61 g BaCℓ₂ · 2H₂O va 239 g suv. J: a) 5,47 % b) 3,95% d) 17,33 %
9. 5% li eritma tayyorlash uchun 100 g suvda necha gramm KCℓ eritish kerak.
J: 5,26 g
10. 8 % li eritma tayyorlash uchun 400 g suvda necha gramm Na₂SO₄ eritish kerak. J: 34,78 g
11. 10% li H₂SO₄ eritmasini tayyorlash uchun 50 g H₂SO₄ ni necha mol suvda eritish kerak? J: 25 mol.
12.100g MgSO₄ ∙ 7H₂O dan necha gramm 3% li MgSO₄ eritmasini tayyorlash mumkin ?
Yechish: MgSO₄ ∙ 7H₂O tarkibida necha gramm MgSO₄ borligini topamiz.
MgSO₄ ∙ 7H₂O
120 + 126 = 246; = 48,78 g MgSO₄

13. 5% li suvsiz tuz eritmasini tayyorlash uchun necha gramm suvda 100 g
MgSO₄ ∙ 7H₂O eritish kerak?
Yechish: 100 g MgSO₄ · 7H₂O tarkibida necha gramm MgSO₄ borligin topamiz.
MgSO₄ · 7H₂O
120 + 126 = 246 g

Suvning massasini topish uchun eritmaning massasidan kristallogidratning massasini ayiramiz: 975,6 - 100 = 875,6 g suv
14. 4 % li eritma tayyorlash uchun 1 kg suvda necha mol Na₂HPO₄ · 2H₂O eritish kerak? J: 0,2965 mol.
Yechish:


b = ; =
4000 + 4 a = 100 ∙ b; b ning qiymatini o’rniga qo’ysak 4000 + 4 a = 100 ; 4000 + 4a = 79,8a; 4000 = 75,8a; a = 52,77 g Na₂HPO₄ ∙ 2H₂O. Kristallogidratning miqdorini topish uchun uning massasini molyar massasiga bo’lamiz: 52,77 / 178 = 0,2965 mol.
2-usul. Masalani diagonal usulda yechamiz:


n = = 0,2965 mol.
= = 0,2965 mol.
15. 20 % li suvsiz tuz eritmasini tayyorlash uchun 100 mol suvda necha mol MnSO₄ · 5 H₂O eritish kerak? J: 3,504 mol
16. 5% li eritma hosil qilish uchun 200 ml suvda necha mol litiy eritish kerak? J: 0,422 mol.
17. 250 ml 15% li xlorid kislota eritmasida necha gramm bo’ladi ?
Yechish : HCℓ
18. 1000 ml ( = 1,084 g / ml) 8% li eritma tayyorlash uchun necha gramm CuSO₄ ∙ 5H₂O va suv kerak bo’ladi? J: 135,5g CuSO₄ ∙ 5H₂O va 948,5 g suv.
19. 2l 20 % li CaCℓ₂ eritmasini tayyorlash uchun necha gramm tuz kerak bo’ladi? J : 470,8 g.
20. 3000 ml 6 % li eritma tayyorlash uchun 50 % li KOH eritmasidan necha millilitr talab etiladi? .
Yechish: 1-usul . g eritma .
3144 g------ 100% 188,64 g ------ 50%
-------- 6% = 188,64 g ; ------- 100% =377,28 g eritma.
ml .
2-usul.
dan ml .