5-laboratoriya ishi mavzu: Shifrator va deshifrator qurilmasini loyixalashtirish va ish tartibini o’rganish Ishdan maqsad

Shifratorning blok – sxemasi

Shifratorni ishlash prinsipini ko’rib chiqamiz. Unda kirish signallari sifatida x,...,x ikkilik o’zgaruvchilar qatnashadi. Ular mos ravishdagi klavishalarni bosganda paydo bo’ladi. Quyida shifratorning o’tish jadvalini keltiramiz.

Shifratorning o'tish jadvali

O’nlik son	Kirish kodi					Chiqish kodi
	X4	X3	X2	X1	X0		Y2	Y1	Y0
*	0	0	0	0	0		0	0	0
0	0	0	0	0	1		0	0	0
1	0	0	0	1	0		0	0	1
2	0	0	1	0	0		0	1	0
3	0	1	0	0	0		0	1	1
4	1	0	0	0	0		1	0	0

Unda o’zgaruvchilar mustaqil hisoblanadi va 2+1=32+1=33 kombinatsiyani qurish imkonini beradi. Lekin, ikki va undan ortiq klavishalarni bosishni ta’qiqlovchi chegara qo‘yilganda, unda 32-tadan 6-ta mumkin bo‘lgan kirish kombinatsiyalari qoladi. Bunday mos chegaraga kirish kodi “n –dan 1” yoki unitar deyiladi. Jadvalda bosilgan klavishaga «1» va bosilmagan klavishaga «0» mos keladi. Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, agar «1» x yoki x kirish yo‘lida paydo bo‘lsa, y ikkilik o‘zgaruvchi «1» qiymatini qabul qiladi.

Ushbu tengliklar asosida shifratorni «YOKI» bazisida (pastki rasmga qarang), shuningdek «VA» bazisida qurish mumkin.
A yrim hollarda bir necha klavisha bir vaqtda bosilganda, shifrator maksimal nomerga ega bo‘lgan klavishani tanlaydigan sxemani qo‘llash talab etiladi. Bunday shifrator prioritetli shifrator deb ataladi. U «n-dan x-ning» o‘zgarishini 8421 kodga aylantiradi.
Pastdagi prioritetli shifratorning o’tish jadvali keltirilgan. Unda maksimal nomerli kirishdagi o’zgaruvchi maksimal prioritetga ega, «1»-dan o‘ngdagi dioganalda kirishdagi o’zgaruvchilar qiymati – chiqish kodini aniqlamasligi kerak.

Ikkilik sanoq tizimidagi raqamlarni o’nlik sanoq tizimidagi kodga o’zgartiruvchi kombinatsion mantiqiy qurilma – deshifrator yoki dekoder deb ataladi.

Deshifrator shifratorga teskari bo‘lgan amalni bajaradi. Agar deshifratorning n adres kirishlari uning m chiqishlari soni bilan m=2n munosabat bilan bog‘langan bo‘lsa, bunday deshifrator to‘liq deb ataladi. Agar m<2n bo‘lsa, deshifrator to‘liq emas deb ataladi.

Kirish signallari		Chiqish signallari
X0	X1	Y0	Y1	Y2	Y3
0	0	1	0	0	0
1	0	0	1	0	0
0	1	0	0	1	0
1	1	0	0	0	1

Jadval barcha kirish kombinasiyalarining chiqish qiymatlarini to’la aniqlaydi.

Keyingi bosqichda har bir chiqish funksiyasi uchun Karno kartasini tuzish va uning manimizasiyalashtirilgan ifodasini olish kerak. Lekin, ushbu holat uchun bu ma’noga ega emas, chunki Y –ning xar bir funksiyasida Karno kartasi bitta «1» egallagan.
Yuqoridagi jadval asosida quyidagi funksiyalar o’rinlidar:

Olingan ifodalarni «2VA-YUQ» hamda «2YoKI-YO’Q» elementlar bazisida qurish mumkin.

4 dan 10 ga”deshifratorning shartli belgilanishi
“4 dan 10 ga deshifrator”ning haqiqiylik jadvali (to‘liq emas)


Deshifrator blok – sxemasi
(“2 dan 4 ga”)

Electronics Workbench dasturida “Shifrator” elementini yasash.
EWB dasturini ishga tushiramiz.

“ Sources ” bo’limidagi “ +Vcc Voltage Source “ elementidan 4 ta nusxasini ishchi maydonga qo’yamiz. Shifratorni yasash uchun kerak bo’ladigan boshqa piktogrammalarni ham ishchi maydonga joylashtiramiz.

Shifrator elementi ishlashi uchun kerak bo’ladigan barcha elementlarni yig’ib olganimizdan so’ng, quyida jadvaldagi ko’rinish yuzaga keladi.

Shifrator elementini ishga tushirish uchun “Activate Simulation” piktogrammasini bosamiz va o’nlik kodni ikkilik kodga o’zgartirish jarayonini tekshirib ko’ramiz. Natijalar kalitlar ya’ni uzib-ulagichlar yordamida olamiz.
“ Electronics Workbench “ da Dishefrator mantiqiy sxemasi

Bu labaratoriya ishimizda Dishefrator mantiqiy sxemasini tuzamiz bunda avvalgi laboratoriyalarimizda foydalanadigan dasturimizdan ya’ni “ Electronics Workbench “ dan foydalanamiz.

Mantiqiy sxemani tuzishni boshlaymiz bunda “ Electronics Workbench “ dasturini ishga tushiramiz (1-rasm.)

Dasturimizni ishga tushirib oldik va mantiqiy elementlarni olib mantiqiy sxemani tuzishni boshlaymiz, “Sources” bandidan “ground” elementini va yana “ +Vcc Voltage Source ” elementlarini oldik so’ngra “ basic ” bandidan “Switch” elementidan sakkiz dona olib kerakli joyga joylashtiramiz, va “Digital” bulimidan “ Full-adder ” (Summator) elementlarini olib kerakli joyga joylashtiramiz dastur tushunarli bulishi uchun elementlarni ketma-ket joylashtirib boramiz. (2-rasm)

2-rasmda elementlarni tartiblashni boshladik va keyingi bosqichga utamiz.
Keyingi bosqichda “ Indecators ” bandidan “Decoded Seven-Segment Displey” elementi ya’ni qiymat kursatkich elementini olamiz va kerakli joyga joylashtiramiz va buni (3-rasmda ) ko’rishimiz mumkin.

(3-rasm)

Quyidagi 3-rasmda elementlarni olib joylashtirdik mantiqiy elementlarni deyarli joylashtirib endi mantiqiy elementlarni bir biriga ulaymiz va ulaganimizdan so’ng chiroqlarni (13 ta) olib joylashtiramiz va dasturning asosiy qismiga utamiz olingan barcha elementlarni tartibi bilan joylashtiramiz va ulaymiz dasturimizni (4-rasm) da ko’rinishi.
Eslatma: dastur ishga tushishi uchun elementlar bir-biri bilan to’g’ri va tekis ulanishiga etiborni qarating.

(4-rasm).

http://fayllar.org