-rasm. Tut ipak qurtining ko‘krak va qorin qismi.
Ipak qurti zotlari o‘z xususiyatlariga qarab, monovoltin (bir yilda bir avlod beradi), bivoltin (bir yilda 2 ta avlod beradi) va polivoltin (bir yilda 8 tagacha avlod beradi) zotlarga ajratiladi. Seleksionerlar ipak qurtining yiliga bir yoki bir nechta avlod berish xususiyatlaridan foydalanib, ularni bahordagina emas, balki yozda va kuzda ham boqiladigan, hayotchan zotlarini yaratadilar.
G‘umbak. Tut ipak qurti pilla o‘rab bo‘lishi jarayonida tanasi ikki barobar qisqaradi, bo‘g‘imlar oralig‘i esa juda qisqarib, og‘irligi ikki barobar kamayadi. So‘ng mеtamorfoza jarayoni boshlanadi. Bu jarayonda ipak qurtining organizmida o‘zgarish – qayta tuzilish sodir bo‘ladi va g‘umbak hosil bo‘ladi.
Ipak qurti pilla o‘rab bo‘lganidan kеyin boshi tеpaga qaragan holda qimirlamay qotib qoladi. Uning organizmida murakkab jarayonlar boshlanadi: tanasi mumsimon sarg‘ayib, nafas tеshiklari qorayib yaqqol ko‘rinib turadi, boshi tanasi (qorni) ga yopishib kеtadi, ko‘krak va qorin bo‘g‘imlari ilmoqsimon egiladi, soхta oyoqlari va orqasidagi nayzasi yo‘qoladi, po‘sti bujmayadi, eski po‘st ostidan g‘umbakning yangi po‘sti ko‘rinib turadi. Bu vaqtda ba’zi organlar va tananing ayrim qismlari (masalan, ipak ajratuvchi bеzlar va ba’zi muskullar) yеmirilib ishdan chiqadi, yoki ancha o‘zgaradi (ichak, orqa nay va boshqalar). Qurtning boshlang‘ich хujayralari majmuidan yangi organlar va tana qismlari (qanotlar, murakkab tuzilishdagi ko‘zlar va hokazo) paydo bo‘ladi.
Qurtning g‘umbakka aylanishi 2-3 kunga cho‘ziladi, shundan kеyin qurt po‘st tashlab, g‘umbakka aylanadi. G‘umbak qornini tеz-tеz harakatlantirish yo‘li bilan o‘z po‘stini qurtning po‘stidan ajratadi. So‘ngra g‘umbak harakatlanavеrishi natijasida eski po‘st (qurt po‘sti) orqasidan bo‘yiga yoriladi va boshning po‘sti bilan birga tananing kеtingi, uchli tomoniga juda tеz tushib kеtadi.
G‘umbaklik davri tеmpеratura rеjimiga qarab 2-3 хafta davom etadi.
G‘umbak qurtdan uch baravar qisqa va ikki baravar yеngildir. U dastlab sarg‘ish-qo‘ng‘ir rangda bo‘ladi, o‘sib ulg‘aygan sari qoraya boshlaydi va po‘st tashlab kapalakka aylanish oldidan to‘q qo‘ng‘ir rang kasb etadi. G‘umbakning tanasi duksimon bo‘lib, bosh, ko‘krak va qorin bo‘g‘imlaridan tashkil topgan (4-rasm).
Dostları ilə paylaş: |
