xmlns:w="urn:schemas-microsoft-com:office:word"
xmlns="http://www.w3.org/TR/REC-html40">
5-mavzu. Garbiy Turk xoqonligi tangalari Reja Garbiy Turk xoqonligi tangalari
5-mavzu. Garbiy Turk xoqonligi tangalari Reja 1. Garbiy Turk xoqonligi tangalari 2. Chordana kurib utigan hukmdor tasvirli tangalar 3. Kushalok portretli (xokon va xotun) tasvirli tangalar Garbiy Turk xokonligi tangalari. Markaziy Osiyo xalklari davlatchiligi tarixida garbiy Turk xokonligi aloxida urin tutadi. Tarixshunoslikda atamasi ostida Buyuk turk xokonligining garbiy kismi: Oltoy toglarining garbidan to shimoliy kora dengizgacha, Volga-Ural buylaridan to shimoliy X,indistongacha borta asrlarga tegishli yozma manbalarda garbiy Turk xokonligi bosh hukmdorlarining unvoni kupincha yoki tarzida kayd etiladi. Garbiy Turk xokonligi boshqaruvida , cpyw u p rpu p rpu jabgu xokonu deb yozilgan. Ushbu tangada uchrashi uning garbiy Turk xokonligi bilan alokadorligini kolumki, manbalarda Istemidan boshlab to Ishbara (640-641) xokongacha hukmronlik kilgan hukmdorlar tarzida tilga olinadi. Bu esa ushbu tangalarning Istami davridan boshlab chiqarilganmi yoki uning avlodlaridan biri davridami masalasini kundalang kuyadi. Shunga karamay, jabgu xoson unvonining tangalarda uchrashi, ularning aynan garbiy Turk xokonligiga taayabgu/jabgu xokonlgani uz isbotini topdi. Xususan, Toshkent voxdsidan topilgan numizmatik materiallar orasida twn cpynv u p rpu- suzlari va unvonli tangalar bilan bir xil tamga aks etgan tangalar uchraydi. Jumladan, ushbu turdagi tangalarning uchta asosiy tipi: 1) Chordana kurib utigan hukmdor 2) Kushalok portretli (xokon va xotun) 3) Ustida yarim oy va yulduz (yoki Kuyosh) ramzi aks etgan ot tasvirli tangalar zarb qilingan. Fikrimizcha. ushbu tangalar Tun yabgu xokon (618-630) tomonidan zarb qilingan. Chunonchi, garbiy xokonlikning janubiy-garbiy ulkalaRga ekidlanishicha. u garbiy xokonlik markazini Shi (Choch) davlatining shimolidagi S-yan (Mingbulok) mavzesiga kuchiradi va barcha garbiy ulkalar ustidan hukmronlikni mustaxkamlaydi. Bosi (Eron), Gibin (Kashmir- Kapisa/Kobul)ni nazorat ostiga oladi. Bu paytda garbiy Turk xokonligi O (avers) va sugd yozuvida u xokon pulillukli tangalarning vodiyda xam keng muomalada borsatadi. Balki, ushbu tangalarning bir guruxi Fargona vodiysida zarb qilingan bulishi xam mumkin. Extimol, mazkur tamga garbiy xokonlikning xokimiyat ramzi bo tasviri bilan boglik bulishi kerak. Ltgan: mazkur tangalarning ikonografik jixdti xdm ularning xokonlik bilan alokada ekanini konosy Chirdanakning tangasilumki, kadimgi turkiy davlatchilik angkidlashicha, tangalardagi bu tasvir kadimgi turkiylar e Chirdanakning tangasi kichik xokonsis kiladi va utrok hukmdorliklarni ushbu kichik xokon vositasida boshqaradi. Tunyabgu xokon esa yukorida kurib utilganidek, uz hukmdorligining dastlabki yillarida uz karorgoxini Chochga, uning shimolidagi Syan (Mingbulok) mavzesiga kuchiradi. Yana bir Garbiy Turk xokoni Ashina Xelu (ulug 651-657) xam uz karorgoxini shu mavzega oanasi bilan tanishadilar va uz tangalarini chiqara boshlaydilar. VI-asr oxiri - VTl-acp boshlarida Chochda zarb qilingan, tanganing aversida otlik hukmdor yelkasiga uk-yoy osgan xolatda tasvirlangan. Tanganing reversida sugdiy yozuvda Garbiy Turk xokonligiga xos tamga va uning atrofida sugdiy yozuvda cpyw x p rpu - jumlalari mavjud. Garbiy Turk xokonligi hukmdorlarining bosh unvoni boirligi 2,5 gr. Savol va topshiriqlar; 1. Garbiy Turk xoqonligi tangalari haqida nimalarni bilasiz? 2. Garbiy Turk xoqonligi dastlabki tangalari shakllari 3. Garbiy Turk xoqonligi tangalarida tasvirlar va yozuvlar http://fayllar.org
