5-mavzu mavzu va variatsiyalar (variatsion shakl)

Variatsiyaning turlari

Variatsiyalar mavzuning o‘zgarish xarakteriga ko’ra farqlanadi.

Mavzuning asosiy komponentlari jiddiy o‘zgarishsiz qolgan variatsiyalar qat’iy variatsiyalar deb ataladi.

Erkin variatsiyalarda mavzuning istalgan komponentlari anchayin o’zgarishi, hattoki unda mavzuning faqat alohida elementlarigina qo’llangan bo’lishi mumkin.

Mavzuni rivojiantirishning qat’iy va erkin usullari aynan bitta asarda ham qo liana oladt. Juda ko‘p holiarda rivojiantir.igan variatsion turkumda turli-xil erkin variatsiyalardan oldin bir necha qat’iy variatsiya kciad. yoki oxirgilari erkin variatsiyalar o‘rtasiga kiritiladi.

Variatsiyalarning alohida turi – ostinato (lot. obstinatus – qaysar, qat’iy) variatsiyalari mavjud bo‘lib, o‘zgarmas kuy-mavzuning variatsiyalangan jo‘rlikda doimiy takrorlanishi bilan xarakterlanadi. Ularning asosiy xillaridan biri – ostinatli bas ovoziga (basso ostinato) polifonik variatsiyalar sanaladi.

Shunday variatsiyalar ham uchraydiki, ularda soprano ostinato deb ataladigan yuqori ovozdagi kuy doimiy o’zgarmas bo‘lib qaytariladi qoladi.