Microsoft Word Qabusname doc

 
On ikinci fəsil 
QONAQ ETMƏK, QONAQ ҜETMƏK VƏ ONLARIN                             
ŞƏRTLƏRİ HAQQINDA 
Yad adamları hər gün qonaq etməyə çalışma, çünki hər gün 
qonaqlıq xərcini çatdırmaq olmaz. Bax gör, ayda neçə  dəfə 
qonaqlıq edə bilərsən, üç dəfə edə bilsən, bir dəfə et, lakin 
həmin üç qonaqlığın xərcini bir qonaqlığa sərf et, qoy süfrəndə 
heç bir eyb olmasın və eyb axtaran adamların ağzı sənin süfrən 
haqqında bağlansın. Evinə qonaq gəldikdə onu qarşılamaq üçün 
adam göndər, ona mehribanlıq et. Hər kəsə özünə layiq qayğı 
göstər, necə ki Əbu Şükur deyir: 
    Şe'r 
Qonaq ya dost olsun və yaxud düşmən,  
Gərək layiqincə hörmət edəsən 
Meyvə varsa, xörəkdən  əvvəl meyvə  gətir yesinlər bir az 
ara ver, sonra xörəkləri süfrəyə düzdür, lakin özün oturma, qoy 
qonaqlar sənə bir dəfə, iki dəfə desinlər "otur", əgər qonaq çox 
böyük deyilsə  və  sənin oturmağın münasibsə, yalnız bundan 
sonra onların təklifini qəbul edib yemək ye və hamılan aşağı 
otur. Qonaqdan üzr istəmə, çünki qonaqdan üzr istəmək qara 
camaat və bazar əhlinin xasiyyətidir və  hər saatbaşı demə ki, 
"filankəs, heç yemirsən, yaxşı ye, utanma, bağışla, sənin üçün 
74 /
 ﻪﻣﺎﻨﺳﻮﺑﺎﻗ   .……………………………………………..
 
elə bir şey hazırlaya bilməmişəm, inşAllah gələcəkdə 
xəcalətindən çıxaram və s.". Belə sözlər adlı-sanlı adamların 
sözü deyil, bu, ildə yalnız bir dəfə qonaqlıq verə bilən, məsələn, 
bazar  əhli kimi adamların sözüdür. Belə sözlərdən adamlar 
utanar və çörək yeyə bilməz və  sənin süfrəndən yarımac, 
yarımtox durarlar. Bizim Gilanda
60
 yaxşı bir dəb vardır: elə ki, 
qonağı evə apardılar qabağına süfrə açıb yanına kuzələrdə su 
qoydular, qonaq sahibi olan ev yiyəsi və xidmətçilərin hamısı, 
yalnız bir nəfərdən başqa, çıxıb gedərlər. O bir nəfər uzaqda 
dayanıb qonağa lazım olan qulluğu edər, beləliklə, qonaq 
istədiyi qədər yeyib qurtardıqdan sonra ev yiyəsi qayıdar
61 
Ərəblərdə də qayda belədir. 
Qonaqlar xörəyini yeyib qurtardıqdan və əllərini yuduqdan 
sonra,  əmr et, gülab və  ətir gətirsinlər. Qonağın nökər və 
xidmətçilərinə də yaxşı bax, çünki adamı tə'rifləyib rüsvay edən 
onlar olar. Əmr et, məclisə çoxlu ətirli göyərtilər qoysunlar, 
gözəl mütrüblər gətirsinlər. Yaxşı  şərabın yoxdursa, qonaq 
etmə, çünki onsuz da özü şərab içir. Gərək içki və musiqi gözəl 
olsun ki, xörəyində nöqsan olsa, eybini onlar örtə bilsin. İçki 
günah olduğu üçün elə etmə ki, həm günah işlə məşğul olasan, 
həm də kef çəkmə yəsən. 
Elə ki, mənim bu dediklərimin hamısını etdin, qonaqların 
haqqını yerinə yetirmiş olarsan. 
Qonaqların bu haqqını  sən özün üçün vacib hesab 
etməlisən. 
H e k a y ə t. Belə  eşitmişəm ki, İbn Müqlə
62
  Bəsrənin 
divan işlərini Nəsr ibn Mənsur Təmimiyə
63
 tapşırır. Bir il 
keçdikdən sonra geri çağırıb ondan hesabat tələb edir. O çox 
dövlətli bir adam idi və onun dövlətində xəlifənin gözü var idi. 
Elə ki, hesab verir, onun ayağında çoxlu mal qaldığı  aşkara 
çıxır.  İbn Müqlənin oğlu deyir: "Ya bu malı ödə, ya zindana 
get"! Nəsr deyir: "Ya mövlana, mənim malım vardır, lakin 
burada deyildir, bir ay mənə  aman  ver.  Bu  qədər mal üçün 
həbsxanaya getmək mənə yaraşmaz". 
Müqlənin oğlu bilirdi ki, o kişinin bu qədər malı verməyə 
imkanı vardır və doğru söyləyir, ona görə deyir: 
"Əmirəlmö'minindən əmr yoxdur və sən bu malları verməyincə 
başqa yerə gedə bilməzsən, hələlik burada, mənim sarayımda 
hücrələrin
64
 birində otur, bu bir ayı  mənim qonağım ol". Nəsr 
deyir: "Əmrinə razıyam". Sonra ibn Müqlənin sarayında məhbus 
kimi qalır. Təsadüfən ramazan ayının əvvəli imiş. Axşam olanda 
www.duddud.com - Elektron kitab, proqram yükləmə saytı
www.duddud.com saytından yüklənlib

---

 
 
İbn Müqlə deyir: "Filankəsi gətirin, bizimlə orucunu açsın". 
Xülasə, Nəsr bütün ramazan ayını onun yanında iftar edir. Elə 
ki, orucluq bayramı qurtarır və bir neçə gün keçir, Müqlənin 
oğlu xəbər göndərir ki, "malın gətirilməsini yubadırlar, nə tədbir 
görək?" Nəsr deyir: "Mən qızılları vermişəm". Müqlənin oğlu 
deyir: "Kimə veribsən?" Nəsr deyir: "Sənə vermişəm". 
Müqlənin oğlu təəccüb edib Nəsri çağırtdırır, ona deyir: "A kişi, 
sən qızılı kimə veribsən?". Nəsr deyir: "Mən qızıl verməmişəm, 
lakin bir ay pulsuz sənin çörəyini yemişəm, sənin çörəyinlə tam 
bir ay oruc açıb, sənin qonağın olmuşam, indi bayram çatdıqda 
mənim zəhmət haqqım budur ki, məndən qızıl istəyirsən?" 
Müqlənin oğlu gülüb deyir: "Qəbzini alıb salamatlıqla get, mən 
o malı sənə diş muzdu verdim, sənin əvəzinə o qızılı mən özüm 
qoyaram". 
Beləliklə, Nəsr malını müsadirə olunmaqdan xilas etdi. 
Deməli, xalqın minnətini götürən, xoşsifət, gülərüz ol, 
lakin yersiz gülmə,  şərab az iç və qonaqlardan tez məst olma, 
Elə ki, gördün qonaqlar kefləniblər, bu zaman öz məharətini 
göstər, onların sağlığına badələr qaldır və ləzzətlə iç, qonaqlarla 
mehriban olub zarafatlaş,  şuxluq et, lakin yersiz gülən olma, 
çünki yersiz gülmək dəlilik kimi bir şeylir. 
Qonaq sərxoş olduqdan sonra getmək istəsə, bir iki dəfə 
qalmasını xahiş et, qayğıkeşlik göstər, qoyma getsin, üçüncü 
dəfə icazə ver getsin. 
Əgər sənin qulamlarından bir xəta baş versə, bağışla, 
qonaqların yanında danlama, üzünü turşudub onlarla dava-
dalaşa başlama və demə ki, "bu niyə belə pisdir, bu niyə belə 
yaxşıdır".  Əgər bir şey sənin xoşuna gəlməyibsə, başqa vaxt 
deyə bilərsən belə etməsinlər. Bu dəfəlik isə  gərək özünü 
saxlayıb dözəsən.  Əgər qonağın min axmaqlıq edib nalayiq 
sözlər desə, hamısını bağışla və ona layiqincə xidmət et, H e k a 
y  ə t. Eşitmişəm, bir dəfə  xəlifə Mö'təsim
65
 öz qarşısında bir 
günahkarın boynunun vurulmasını  əmr edir. O kişi deyir: "Ya 
əmirəl-mö'minin, o böyük Allah xatirinə mənə bir içim su verib 
qonaq edin, yaman susuzam, sonra nə istəyirsiniz onu da edin". 
Mö'təsim and xatirinə  əmr edir ona su versinlər. O kişi suyu 
içdikdən sonra ərəb adətinə görə deyir: "Ya əmirəlmö'minin, 
Allah sənin payını artıq eləsin, mən bu bir içim su ilə  sənin 
qonağın oldum, indi isə insanlıq naminə qonağı öldürməzlər, 
məni öldürməyi  əmr etmə, bağışla ki, sənin  əlinlə tövbə etmiş 
olum". Mö'təsim deyir: "Doğru deyirsən, qonağın haqqı 
76 /
 ﻪﻣﺎﻨﺳﻮﺑﺎﻗ   .……………………………………………..
 
böyükdür, səni bağışladım, bundan sonra bir daha xəta etmə ki, 
sənə də qonaqlıq haqqını yerinə yetirmək vacibdir". 
Lakin qonaqlıq haqqı haqq qanan, qədir bilən adamlar 
üçündür, yoxsa bu o demək deyildir ki, hər qabağına çıxanı, ya 
hər tüfeylini evinə aparıb, yedirdib içirdəsən,  əzizləyib yola 
salasan ki, nə var bu mənim qonağımdır. Kimə yaxınlıq edib, 
kimə ürək verməyi bilmək lazımdır. 
H a ş i y ə. Əgər qonaq olsan, hər kəsə qonaq olma ki, ada-
sana ziyanı vardır. Qonaq getdikdə ac getmə, tox da getmə ki, 
bir  şey yeyə biləsən və süfrə sahibinin ürəyinə  dəyməyəsən. 
Şərab iç, lakin ifrat etmə, eyib olar. Süfrə sahibinin evinə 
getsən, dostlarının evlərindən olsa da, elə yerdə otur ki, ora 
sənin yerin olsun, sırtıq olma, o evdə, süfrə başında və mey 
məclisində füzulluq etmə  və süfrə xidmətçilərinə demə ki, "ay 
filankəs, filan nimçəni, filan kasanı filan yerə qoy", özünü elə 
göstərmə ki, guya mən də bu ev adamıyam. Üzlü qonaq olma, 
camaatın kasa və nimçəsinə göz tikmə. Öz nökərlərinə süfrədən 
bir  şey vermə ki, deyiblər: "Süfrədən pay səfillikdir".  Şərab 
düşkünü olma, elə et ki, yol gedərkən sənin sərxoşluğunu 
bilməsinlər, elə keflənmə ki, insanlıq simasını itirəsən. Məstliyi 
evində et, dilinə bircə  qədəh  şərab dəyibsə, nökərlərin yüz 
günah etsələr və  tənbihə layiq olsalar da, yenə onlara cəza 
vermə, çünki heç kəs onu tərbiyə tədbiri kimi qəbul etməz, hamı 
deyər ki, kefli olduğu üçün belə edir. Nə istəyirsənsə,  şərab 
içməmiş et, onda bilərlər ki, məqsədin budur, içdiyin üçün deyil. 
Sərməst nə etsə, onu sərxoşluğa yozarlar, deyərlər ki, dəliliyi 
tutub. Deyirlər: "Əlcünün-fünun", yə'ni "dəlilik cürbəcür olar". 
Sərməstliyin növü müxtəlifdir: çoxlu əl çalıb ayaq yerə 
döymək, ağlamaq, gülmək, mahnı oxumaq, yeməkdə  şitini 
çıxarmaq, zayvaqlayıb çox danışmaq, danışmayıb hey susmaq, 
mehribanlıqda həddini aşmaq, qulluq göstərməkdə ifrata 
varmaq, bunların hamısı sərməstlikdir, ya dəlilik. 
Bütün bu dediklərimdən özünü qoru, ailə üzvlərindən və 
qullarından başqa heç bir yad adamın qarşısında sərməstlik 
etmə. Hərçənd cavanlara yüngül musiqi xoş gəlir, onu sevirlər, 
çalırlar və çalınmasını  tələb edirlər, lakin əgər sən xanəndə  və 
mütrüb çağırsan təkcə yüngül hava oxumalarını istəmə, qoy səni 
diringəçi və mey düşkünü hesab etməsinlər. 
 
 
 
 
www.duddud.com - Elektron kitab, proqram yükləmə saytı
www.duddud.com saytından yüklənlib

---