1—truba, 2—iplar to’ri,
3—ob’ektiv, 4—vertikal doird,
5—kollimatsion xato.
Masalan, 4.2–shaklda ko’rish trubasining kesimi ko’rsatilgan. Bunda ko’rish
o’qi mo trubaning aylanish o’qi aa
1
ga perpendikulyar bo’lganda, ko’rish o’qi mo
bo’ylab limbdan sanoq olinar edi. Lekin to’r markaziy m
1
da bo’lsa, m
1
o trubaning
aylanish o’qi aa
1
ga perpendikulyar bo’lmay, m
1
o bo’yicha ketib mo bilan s
burchak hosil qiladiki, bu kollimatsion xato deyiladi.
Bu xato qiymatini aniqlash uchun limbni mahkamlab alidada bo’shatiladida,
trubaning vertikal doirasi 3 trubaga nisbatan o’ng tomonda turganda (bu “doira
o’ngda” DO’ yoki R bilan ko’rsatiladi) truba uzoqdagi
M nuqtaga qaratiladi va I
vern’erdan 75° 44' 00" sanoq olinadi. II vern’erdan yolg’iz minut va sekund 43'
00" olinadi. Keyin minut, sekundlarning arifmetik o’rtasi hisoblanadi:
"
30
'
43
75
2
"
00
'
43
"
00
'
44
75
0
0
Bu sanoqni R deb olsak R = n
1
±= 75° 43' 30" bo’ladi. Keyin truba
bo’shatilib o’z o’qi aa
1
atrofida 180°, ya’ni zenit orqali aylantiriladi.
Bunda vertikal doira trubaga nisbatan chap tomonda bo’ladi
va bu turish
doira chapda deb, DCh yoki L bilan belgilanadi. Alidadani bo’shatib, truba yana M
nuqtaga qaratiladi.
Bunda ko’rish o’qi m
2
o bo’yicha ketadi. Keyin yuqoridagi kabi, I vern’erdan
gradus, minut va sekund, ikkinchi vern’erdan
esa minut, sekund sanoqlari olinib
bularning arifmetik o’rtasi hisoblanadi.
Dostları ilə paylaş: