6-mavzu. Auditning mohiyati, zarurligiva ahamiyati

Bozor iqtisodi rivojlangan mamlakatlarda moliyaviy
nazoratning quyidagi tashkiliy tizimidan foydalaniladi:
1. Davlat moliyaviy nazoratining oliy organi schyotlar palatasi yoki davlat bosh 
auditorlik apparati bo’lib, u bevosita parlament yoki prezidentga bo’ysunadi. Uning 
asosiy vazifasi davlat byudjetining xarajatlar qismini umum nazorat qilishdir. 
2. Soliq boshqarmasi. Hukumatga yoki moliya vaziriga bo’ysunadi, davlat byudjeti
daromadlar qismining to’ldirilishini nazorat qiladi. 
3. Vazirliklardagi nazorat taftish bo’linmalari byudjet tomonidan mablag’ bilan 
ta’minlanib, davlat moliyaviy nazoratining oliy organi yoki tegishli vazirlikka 
bo’ysunadi. Asosiy vazifasi byudjet mablag’larining to’g’ri sarflanishini nazorat qiladi. 
4. Mustaqil auditorlik moliyaviy nazorat balans ma’lumotlarining to’g’riligini, amalga 
oshirilgan muomalalarning qonuniyligini shartnoma asosida nazorat qiladi. Nodavlat 
sektoridagi korxona va tashkilotlarga ham shartnoma asosida hisob va moliya 
masalalari bo’yicha maslahat (konsultatsiya) beradi. 

---

Davlat moliyaviy nazorati organlari o’zining vakolati
doirasida quyidagi nazorat turlarini amalga oshiradi:
kompleks nazorat – aniq davr bo’yicha hamma masalalar bo’yicha nazorat 
ob’ektlarini tekshirish va faoliyatini baholash;
tematik nazorat – aniq davr bo’yicha ayrim masalalar bo’yicha nazorat ob’ektlarini 
tekshirish va faoliyatini baholash;
muqobil nazorat – uchinchi shaxs nazorati, tekshirilayotgan savol doirasida asosiy 
nazorat ob’ekti bilan bog’liq faqat o’zaro munosabatlar savollari qarab chiqiladi;
qo’shma nazorat – davlat moliyaviy nazorati organlari boshqa davlat organlari 
bilan hamkorlikda o’tkazadigan nazorat.

---

4. Audit va Davlat moliyaviy nazorati departamenti
farqi
Audit
– bu mustaqil
malakali
mutaxassislar
tomonidan
korxonaning
moliyaviy
hisob
va
u
bilan bog’liq moliyaviy
axborotlarini
me’yoriy
hujjatlarga
muvofiqlik
darajasi to’g’risida xulosa
chiqarish
maqsadida
tadqiq etilishidir.
O’zbekiston
Respublikasi
moliya
vazirligining
Davlat
moliyaviy nazorati departamenti
- korxona, kompaniya, tashkilot,
muassasalar
moliya
xoʻjalik
faoliyatini,
mansabdor
shaxslarning xizmat faoliyatini,
hujjatlar,
byudjet
muassasalarida
byudjetdan
ajratilgan
mablagʻlarning
maqsadli
sarflanishi;
buxgalteriya
yozuvlarining
toʻgʻri yuritilishini tekshirish;
nazorat qilish omillaridan biri.

---

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASINING 
HISOB PALATASI 
O‘zbekiston
Respublikasining Hisob
Palatasi to‘g‘risida
2019-yil 1-iyuldagi
O‘RQ-546-sonli qonuni
orqali tartibga solinadi.
O‘zbekiston 
Respublikasining Hisob 
Palatasi tekshiruv o’tkazish 
bo’yicha yuqori turuvchi 
organ hisoblanadi.

---

Hisob palatasining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:
O‘zbekiston Respublikasi Davlat budjeti (bundan buyon matnda Davlat budjeti deb yuritiladi) loyihasi shakllantirilishining va uning mamlakatni
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish ustuvorliklariga muvofiqligining tizimli tahlilini amalga oshirish;
qabul qilinayotgan davlat dasturlarining va hududiy dasturlarning moliyalashtirish manbalari bilan ta’minlanganligi auditini amalga oshirish;
budjet tizimi budjetlariga va belgilangan tartibda tashkil etilgan boshqa jamg‘armalarga mablag‘lar tushumlarining to‘liqligini o‘rganish hamda 
nazorat qilish;
budjet tizimi budjetlarining va belgilangan tartibda tashkil etilgan boshqa jamg‘armalarning daromadlarini ko‘paytirish zaxiralarini zamonaviy 
axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini qo‘llash orqali aniqlash hamda safarbar qilish;
budjet tizimi budjetlarining va belgilangan tartibda tashkil etilgan boshqa jamg‘armalarning amalga oshirilayotgan xarajatlari samaradorligi hamda
qonuniyligini auditdan o‘tkazish, bu xarajatlarni barcha darajalarda qisqartirish imkoniyatlarini aniqlash;
budjet tizimi budjetlari mablag‘lari va davlat tomonidan mablag‘ jalb qilish hisobidan amalga oshirilayotgan investitsiya loyihalarining maqsadga 
muvofiqligi hamda asosliligini baholash;
soliq, bojxona va budjet to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini takomillashtirishga, tizimli qoidabuzarliklar sabablarini, shuningdek xalqaro tajribani 
umumlashtirish hamda o‘rganish orqali budjetni rejalashtirishning zamonaviy usullarini joriy etishga doir takliflar ishlab chiqish;
O‘zbekiston Respublikasining respublika budjeti hamda Qoraqalpog‘iston Respublikasi budjeti, viloyatlar va Toshkent shahar mahalliy budjetlari 
o‘rtasidagi nisbatning maqbulligini, mahalliy davlat hokimiyati organlarining daromadlarga oid vakolatlari hamda xarajatlar bo‘yicha majburiyatlari 
chegaralanishining to‘g‘riligini baholash, ularning o‘zini o‘zi moliyaviy jihatdan yetarlicha ta’minlashiga doir takliflar ishlab chiqish;
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarorlari va topshiriqlari, shuningdek O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining xorijiy davlatlarga va chet 
davlatlar rahbarlarining O‘zbekiston Respublikasiga tashriflari (bundan buyon matnda oliy darajadagi tashriflar deb yuritiladi) davomida 
imzolangan hujjatlarning hamda strategik ahamiyatga molik xo‘jalik jamiyatlari va korxonalar (bundan buyon matnda strategik korxonalar deb 
yuritiladi) ishtirokidagi investitsiya loyihalarining to‘liq hamda o‘z vaqtida bajarilishi ustidan nazoratni tashkil etish va amalga oshirish;
O‘zbekiston Respublikasining pul-kredit va valyuta siyosatini, O‘zbekiston Respublikasining aktivlari hamda majburiyatlari holatini, oltin-valyuta 
zaxiralarining boshqarilishini, shuningdek qimmatbaho metallar va qimmatbaho toshlar bilan amalga oshirilayotgan operatsiyalarni tashqi auditdan 
o‘tkazish.

---

O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining
davlat moliyaviy nazorati bosh boshqarmasi
Vazirlar Mahkamasining
“O’zbekiston Respublikasi
Moliya vazirligining davlat
moliyaviy nazorati bosh 
boshqarmasi to‘g‘risidagi
nizomni tasdiqlash haqida”gi
2017-yil 24-oktabrdagi 870-son 
qarori orqali tartibga solinadi.