6-Mavzu. Dnk rekombinatsiyasi

6-Mavzu. DNK rekombinatsiyasi. Ribosomalar, ularning tuzilishi, funksional xolatining ahamiyati
_{Maqsad: talaba tayyor materialdan foydalanib, mazmunga ijodiy yondoshish va nazariy bilimlarini amaliyot bilan mustaqil mustahkamlash.
Malaka va ko’nikmani shakillantirish –} talaba matndan foydalanib, oqsillar komodifikatsiyasini mustaqil ravishda o’rganadi.
Talaba mustaqil tayyorlanishda quyidagilar nazarda tutiladi:

1. 
   Mavzuga oid materiallar bilan tanishadi.
   
2. 
   O’qituvchi tomonidan berilgan savollarga javob topib, jadvallarni to’ldiradi.
   
3. 
   _{Yig`ilgan matepiallar asosida referat yoki taqdimot qilib beradi.}
   

1-ilova
RIBOSOMALAR (yunon. soma — tanachalar)ni birinchi marta 1955 yili Palade elektron mikroskop yordamida aniqlagan, kattaligi 100—300 A°, diametri 20 nm ga teng bо‘lib, granula (lot. granulum — donacha) qora donachalar shaklida kо‘rinadi. Ular tuzilishi jihatidan bir qancha ribonukleoproteid (RNK)larning yigindisidan va о‘nlab har xil shakldagi oqsillardan iborat. Tabiatan bu donachalar endoplazmatik tо‘rning membranasini qoplagan bо‘lib, uning markaziy qismini tashkil etadi. Ribosomalar mitoxondriyalar va plastidalarda ham uchraydi, lekin ularning hajmi ancha kichik bо‘ladi. Ribosomalar yakka-yakka joylashsa — monosoma (yunon. m o n o — bir, soma — tana) deb ataladi. Agar ribosomalar bir nechtadan (4—40 tadan) iborat bо‘lsa — poliribosomalar yoki aniqrog‘i polisoma (yunon. poli — kо‘p) deb ataladi. Polisomalar biri ikkinchisidan 50—150 A° uzoqlikda joylashgan bо‘lib, diametri 10—15 A° ga tо‘g‘ri keladigan juda ham ingichka ipchalar bilan tutashgan i-RNK molekulasidan iborat. i-RNK genetik axborotni “kо‘chirib oladi” va maxsus oqsil molekulalari hosil bо‘lishi uchun “qolip” о‘rnida uni ribosomalarga о‘tkazib beradi. Ribosomalar oldin yadro va yadrochada hosil bо‘ladi, keyinchalik sitoplazmada shakllanadi. Ular katga-kichikligiga va molekulyar og‘irligiga qarab ikki guruhga bо‘linadi. Eng kichik ribosomalar, prokariotlar (bakteriyalar va kо‘k yashil suvо‘tlar)ga xos bо‘lib, hajmi 200 x 170 x 170 A° ga teng, eukariotlar (zamburug‘lar va о‘simliklar) da uchraydiganlarning hajmi 240x200x200 A° teng. Sitoplazmada juda kо‘p mikdorda yuz mingga yaqin polisomalar bо‘ladi, ular oqsilni sintez qilishda faol qatnashadi.
2-ilova
Quyidagi rasmdan foydalangan holda ribosamaning funksiyasini izohlang

Izoh:____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________