6-Mavzu: molxonalar gigienasi. Reja

Chorvachilik fermalarida hasharotlarga qarshi kurash - chorvachilik binolari va ferma hududida pashshalarniig ko‘payib ketishi antisanitariya holatini bildiradi. Pashshalar ko‘payish uchun go‘ng, hojatxona, yuvindi chuquri, chirigan meva-sabzavot, axlatxona va boshqa iflos erlarga urug‘ qo‘yadi. Molxonalarda uy pashshalari, ferma hududida esa ko‘k pashsha va so‘nalar ko‘p bo‘ladi. Pashshalar oziqalarni ifloslantiradi va chorvachilik mahsulotlarini (sut, go‘sht va boshqa) buzadi. Ularning tanasida oyoq va tumShuqlarida juda ko‘p miqdorda mikroorganizmlar bo‘ladi. Pashshalar ko‘pchilik yuqumli (kuydirgi, tuberkulyoz, brutsellyoz, oqsil, salmonellyoz, kolibakterioz) kasalliklarning paydo bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Pashshalar invazion kasalliklar tuxumini ham tashishi mumkin, ammo ba’zi bir turlari esa qoramollarda telyazioz, stafilofilyarioz, otlarda parafilyarioz kasalliklari qo‘zg‘atuvchilarining oraliq xo‘jayini bo‘lib, iyun - sentyabr oylari pashshalarning eng ko‘paygan davri hisoblanadi.

Pashshalar va ularning lichinkalarini yo‘qotish uchun dezinseksiya ishlari amalga oshiriladi. Buning uchun go‘nglar 0,1 % li trixlormetafosni – 3 % suvdagi eritmasi; 0,5 % karbofos, 0,2 % metafos emulsiyasi, 5 % polixlorpinenning suvdagi eritmasi yoki 10 % kreolin emulsiyasi har 1 m² go‘ngning ustiga 3 - 5 litr hisobidan insektitsidlar bilan ishlab chiqiladi. Panjarali pollar, go‘ngxonalar, sharbatxonalar yuqoridagi dorilar bilan ishlov beriladi (har 1 m² yuzaga 200 ml hisobidan har 15 kunda bir marta). Bu maqsadda quruq ohak 1 kg 1 m² yuzaga, kreolin fenol bilan aralashtirilib ham ishlatvladi. Devor, pol, shift, to‘siqlar, deraza, darvoza va eshiklarga o‘tirgan pashshalarni o‘ldirishda 1 %li xlorofos eritmasi, 0,5 %li o‘yuvchi kaliy, 0,5 %li karbofos emulsiyasi, 5 %li polixlorpinen va 0,1 %li DDBF ning suvli emulsiyasi aralashtirilib, har 1 m² yuzaga 50-100 ml sepiladi.

Pashshalarga qarshi kurashda AG-L6 aerozol generatori yordamida DDBF ning 1 % eritmasi 1 m² yuzaga 10 - 30 ml dan 2 soat ichida sepilsa yaxshi samara beradi.

Sog‘in sigirlar turadigan bino, sut qabul qilinadngan xonalar va oziqa sexlarida kuchli ta’sir qiladigan va yoqimsiz hidli iisektitsidlar ishlatilmaydi, Bu erda yaxshisi zaharlangan oziqalar ishlatilsa bo‘ladi. Masalan: 0,1 % xlorofos eritmasiga shakar va qaymog‘i olingan sut qo‘shiladi; 15 g formalinga 30 g shakar va 500 ml suv qo‘shiladi: filtr yoki oddiy qog‘ozga 5 % li xlorofos eritmasi shimitilib qorong‘i joyda quritiladi va qo‘yiladi. Bu zaharlangan oziqalar idishlarga solinib, pashsha ko‘p yig‘iladigan joylarga qo‘yiladi va vaqti-vaqti bilan qurishiga qarab suv quyib turiladi. Pashshalarga qarshi kurashda yopishqoq qog‘ozlar ham ishlatiladi. Buning uchun 2 qism konifol va 1 qism kanakunjut yog‘i yoki o‘simlik yog‘i olinib aralashma qizdirilib qog‘ozga yupqa qilib surtiladi va kerakli joylarga osib qo‘yiladi. Pashshalarga qarshi kurashda elektrojihozlar ham ishlatiladi. U yorituvchi lampochkadan iborat bo‘lib, atrofiga diametri 1 mm lik simni 5 - 6 mm oraliqda o‘rab chiqiladi va kuchsiz transformator orqali elektr toki yuboriladi. Elektr lampasi tagiga oziqa bilan stakan qo‘yiladi. Pashsha yorug‘lik va ozikaga qarab uchib keladi va sim to‘rga o‘tiradi va elektr toki ta’sirida pashshalar o‘ladi.

Kemiruvchilarga qarshi kurash - kemiruvchilar ko‘pincha ombor, chordoq, oxurlar orqasida, pol tagida va boshqa joylarda ham yashaydi. Sichqon va kalamushlar chorvachilikka katta zarar etkazadi va sanitariya tomondan yomon holatlarni yuzaga keltiradi. Ular oziq-ovqat mahsulotlarini buzadi va yo‘qotadi, oziqalar va idishlarnn ishdan chiqaradi. Ko‘k kalamush bir yil davomida 20 kg gacha, uy sichqoni esa 1,8 kg gacha g‘alla yoki boshqa mahsulotlarni iste’mol kiladi.

Sichqon va kalamushlar iqtisodiy zarar keltirishdan tashqari, hayvonlarning yuqumli va invazion kasalliklarini tarqatuvchilar ham hisoblanadi (sil, kuydirgi, vabo, cho‘chqa saramasi, salmonellyoz, pasterellyoz va boshqalar). Kemiruvchilar yuqumli kasalliklarni tashuvchi bo‘lib qolmay, ular oksil, brutsellyoz, Aueski kasalligi, kuydirgi, qutirish, listerioz, leptospiroz, tulyaremiya, toksoplazmoz va invazion kasalliklarini tarqatish manbalari bo‘lib ham hisoblanadi.

Kemiruvchilarga qarshi utkaziladigan choralar sanitariya-gigiena va sanitariya-texnik ishlardan iborat. Sichqon va kalamushlarning paydo bo‘lishi, yashashi va ko‘payishi uchun oziqalarni saqlash qoidalarining buzilishi, vaqtida tozalamaslik va boshkalar sabab bo‘ladi. Sanitariya-texnik sharoit talabalariga javob berishi uchun ferma binolarining poydevorlari kamida 70 sm qalinlikda pishiq g‘isht va betondan qilinadi. Pol taglarida bo‘shliq bo‘lmasligi, kanalizatsiya, ventilyasiya va boshqa teshiklar og‘ziga sim to‘rlar tutilishi, eshik va darvozalar zich yopilishi kerak. Agar biror joyda kemiruvchilarning inlari topilsa, tezda betonli qorishma yoki shisha siniqlarini loyga aralashtirilib teshiklarga quyiladi.

Kemiruvchilar yo‘qotishda kimyoviy, biologik, mexanik va aralash usullardan foydalaniladi. Kemiruvchilarga qarshi kurashda ularning tabiiy dushmanlari it, muShuk, tipratikan, boyo‘g‘li hamda har xil mexanik qopqon, chetan, bosib qoladigan qurilmalardan foydalaniladi. Chorvachilik xo‘jaliklarida kemiruvchilarga qarshi kurash sanitariya-epidemiologik stansiya bilan tuzilgan shartnoma asosida olib boriladi.

Nazorat savollari.

1. 
   TLM tug‘risida tuShuncha bering.
   
2. 
   Bino qismlarini tushintiring.
   
3. 
   Molxonalarni isitish tizimini ayting.
   
4. 
   Molxonalarda ventilyasiya turlarini ayting.
   
5. 
   Molxonalarni go‘ngdan tozalash usullarini ayting.
   
6. 
   Qurilish materiallarini turlarini tushintiring.
   
7. 
   Dezinseksiya nima.
   

8. Deratizatsiya turlarini ayting.