6-Mavzu: Pedagogik akmeologiyaning asosiy yo‘nalishlarini turkumlash. Mavzu rejasi

V.3. Akmeologiyaning insonni anglash tizimi bilan o‘zaro munosabati.
Jamiyatimiz rivojlanishining ushbu bosqichi har bir inson uchun qiyin vazifalarni qo‘ydi, buning uchun, ehtimol, standart tayyor еchimlar mavjud emas. Xulq-atvorni ijtimoiy tartibga solishning noaniqlik, tavakkalchilik va “xiralashgan” axloqiy me’yorlari sharoitida jamiyatning hozirgi holatiga muvofiq, shaxs o‘zini o‘zi kuchiga tayanib, o‘zini mustaqil ifoda etishi kerak. Boshqacha qilib aytganda, ijrochiga qarama-qarshi bo‘lgan faol va mustaqil shaxs turi shakllanishi kerak.
Mamlakatdagi ushbu keskin ijtimoiy-psixologik vaziyat akmeologiya va uning amaliy yo‘nalishlarini shaxsning qadr-qimmati, o‘zini o‘zi takomillashtirish, kasbiy faoliyati va ijtimoiy rolini yuqori samaradorlik bilan amalga oshirish, to‘laqonli hayot kechirish qobiliyati haqidagi fan sifatida rivojlantirishning o‘ziga xos ijtimoiy buyurtmasiga aylandi. Rivojlanayotgan shaxsni o‘rganishda qayd etilgan yondashuv ilmiy paradigmaning akmeologiyasida, K.A.Abulxonovaning obrazli ifodasida, “haqiqatdan kelib chiqadigan” hukmronlikni keltirib chiqardi, ammo, shu bilan birga, bizning fikrimizcha uni kelajakka yo‘naltirgan. Shuning uchun realizm va istiqbol kabi akmeologiyaning o‘ziga xos xususiyatlari, uning ilmiy yo‘nalishlari va insoniyat ilmi tizimidagi o‘rnini belgilab berdi.
Akmeologiyaning ilmiy yo‘nalishlari insonning qadriyatlari, uning ma’naviy dunyosi, ijodiy o‘zini o‘zi rivojlantirish va takomillashtirish qobiliyati haqidagi g‘oyalar to‘plamiga asoslanadi (A.A.Bodalev, A.A.Derkach, N.V.Kuzmina). Akmeologiyaning mafkuraviy asoschilaridan biri, taniqli rus olimi V.M.Bexterev ta’kidlaganidek, “... xalqning taraqqiyoti, uning sivilizatsiyasi va madaniyati birinchi navbatda shaxsning rivojlanish darajasiga bog‘liq ...”.
Nazariy akmeologik tadqiqotlarning aniq asosini tashkil etuvchi taniqli shaxslarning hayot yo‘llari, shaxsiy, ijodiy va kasbiy yutuqlari hamda yuqorida keltirilganlar akmeologiyaning ilmiy yo‘nalishi va maqomining o‘ziga xosligini ham belgilaydi.
Akmeologiyaning ilmiy yo‘nalishlarini o‘rganish va tavsiflashda ular asosan ontologik, epistemologik, aksiologik va uslubiy rejalar yoki jihatlarda namoyon bo‘lishini unutmaslik kerak.
Ontologik tekislik akmeologiyaning ob’ekt makonini tavsiflaydi. Ilm-fan sifatida u boshqa haqiqat fanlari tomonidan chuqur ko‘rib chiqilmagan insoniyat haqiqatining bunday sohasini (birinchi navbatda, professionallik va uning rivojlanishi) qamrab oladi, shuning uchun uni “oddiy uzatish”, akmeologiya bilan tutashgan fanlardan olingan bilimlarni tushuntirish va birlashtirish bilan tavsiflab bo‘lmaydi.