6-Mavzu: Statistik baho. Statistik bahoga qo‘yiladigan talablar. Tanlanma o‘rtacha va tanlanma dispersiya

2-misol. Tanlanma to‘plam
2 – j a d v a l

	1	2	3	4
	20	15	10	5

taqsimot jadvali bilan berilgan. Tanlanma dispersiya va tan-lanma o‘rtacha kvadratik chetlanish topilsin.

Yechish. O‘rtacha tanlanma qiymatni topamiz:
.
Tanlanma dispersiyani topamiz:
.
Tanlanma o‘rtacha kvadratik chetlanishni topamiz:
.

Dispersiyalarni

, (16)
, (17)
(18)
va
(19)
formulalardan foydalanib hisoblash qulayroq bo‘ladi.
Endi tanlanmadagi ma’lumotlar bo‘yicha noma’lum bosh dispersiyani baholash talab etilgan bo‘lsin. tanlanma dispersiya ning siljigan bahosi bo‘ladi, chunki
. (20)
Bosh dispersiyaning bahosi sifatida ni kasrga ko‘paytirish natijasida hosil qilingan tuzatilgan dispersiya olingan taqdirda esa u bosh dispersiyaning siljimagan bahosi bo‘ladi. Haqiqatan, (20) ni hisobga olgan holda

(21)
va
(22)
larni hosil qilamiz.


Takrorlash va nazorat uchun savollar:

1.Noma’lum parametrning statistik bahosi deb nimaga aytiladi va u qanday muhim xossalarga ega bo‘lishi mumkin?

2.Siljimagan baho nima va uning kiritilishi nima bilan asoslanadi?
3.Effektiv baho nima va uning kiritilishining zaruriyati ni-mada?
4.Siljigan baho va asosli baho deb nimaga aytiladi?
5.Bosh o‘rtacha qiymat nima va u qaysi formulalar bo‘yicha hi-soblanadi?
6.O‘rtacha tanlanma qiymat deb nimaga aytiladi va u qaysi formulalar bo‘yicha hisoblanadi?
7.O‘rtacha tanlanma qiymat bosh o‘rtacha qiymatning qanday baho-si bo‘ladi?
8.Bosh dispersiya nima va u qaysi formulalar bo‘yicha hisobla-nadi?
9.Tanlanma dispersiya deb nimaga aytiladi va u qaysi formula-lar bo‘yicha hisoblanadi?
10.Bosh o‘rtacha kvadratik chetlanish va tanlanma o‘rtacha kvadratik chetlanish nima, ular hamda bosh va tanlanma dispersiyalar nima uchun kiritiladi?
11.Dispersiyalarni qaysi formulalar bo‘yicha hisoblash qulayroq?
12.Nima bosh dispersiyaning siljimagan bahosi bo‘ladi?


Tayanch iboralar:
Noma’lum parametrning statistik bahosi, siljimagan baho, siljigan baho, effektiv baho, asosli baho, bosh o‘rtacha qiy-mat, o‘rtacha tanlanma qiymat, bosh dispersiya, bosh o‘rtacha kvadra-tik chetlanish, tanlanma dispersiya, tanlanma o‘rtacha kvadratik chetlanish, tuzatilgan дисперсия.