7 – amaliy mashg‘ulot mavzu: alyumindan qurilgan havo liniyasidagi o’tkazgich kesimini hisoblash. Po’lat o’tkazgichdan qurilgan elektr tarmoqlarini hisoblash

2-Masala: Alyumin sim osilgan havo liniya o‘rtacha xarorati +35^oS joyda qurilgan va undan 220A yuklama tok o‘tkazilishi kerak bo‘lsa. SHu liniyaga osiladigan simni yuzasini toping.
Echimi:

1. 
   Liniyani xarorat koeffitsientini aniqlaymiz
   
2. 
   Simni yuzasini aniqlaydigan tokni topamiz I=I¹ / Kt₊₃₀ =220/0,88 = 250A.
   

Katalogdan shu tok asosida simni kesim yuzasi A-70 qabul qilamiz uni ruhsat etilgan toki 265A
Xo‘jalik elektr tarmoqlarda, asosan mis, alyuminiy va po‘lat simlar ishlatiladi. Miss tolali, izolyasiya qilingan simlarda, binolar ichida tortiladigan liniyalarda, agar havo liniyalar (sho‘r dengizlar qoshida yoki ximyaviy zavodlar ta’siri yotadigan doirasida).
Alyuminiydan qilingan simlar, binolardagi ichki tarmoqlarda va sirtqi havo liniyalarda ishlatiladi. Xo‘jalik yuqori kuchlanish va past kuchlanish liniyalarni yuklamasi kam bo‘lsa po‘lat simlar ishlatiladi. Mis, alyuminiy va po‘lat simlar o‘zlarini elektr va mexanik xususiyatlari bilan bir biridan katta farq qiladi. Mis, yuqori solishtirma o‘tkazgichlarga ega bo‘ladi, ya’ni _m=53 M(Om*mm² ). Mis mexnik xususiyati ham katta. Mis simlarni uzilishiga ko‘rsatadigan qarshiligi R=39 kgs/mm² va mis simni jibsizligi _m = 8,9 g/sm². Mis simlar ximyaviy moddalarni ta’siriga bardosh bera oladi. Ular havoni ta’sirida yupqa oksidli plenka bilan qoplanadi va keyingi zarar ko‘rishidan saqlay oladi.
Alyuminiy simlar, mis simlarga nisbatan, solishtirma o‘tkazgichlari kam, ularni o‘tkazuvchanligi _a=32 m/(Om*mm²), alyuminiy tuzilishiga ko‘rsatadigan qarshiligi R_a = 16 kGs /mm², alyuminiy simni jibsligi _a =2,75 g/sm³ . Alyuminiy simlar ham ochiq havoda plyonka bilan qoplanadi va keyingi ta’sirlardan saqlana oladi. Po‘lat simlarni o‘tkazuvchanligi, mis va alyuminiy simlarga qaraganda, ancha kam bo‘ladi. Undan tashqari po‘lat simlarni o‘tkazuvchanligi, o‘tkazilayotgan o‘zraguvchan tokni qimmatiga bo‘lgan bo‘ladi. Deyarli kam toklarda _p =7,5 m/(Om*mm²). Po‘lat simlarni puxtaligi R_p= 55 kGs/mm², eshilgan po‘lat simlar uchun R_n=65-70 kGs/mm². Po‘latni jibsizligi _p=7,85 g/sm³. Rangli metaldan qilingan simlarga qaraganda po‘lat simlar havoni ta’sirida okslanish ta’sirida zang bosib, u esa simni saqlay olmaydi. Aksincha po‘lat simlarni emirilishi oshib boradi va uni buzilishiga olib keladi. SHuning uchun ular sinklangan simdan yoki 0,2—0.4% mis bilan qoplanadi.