7-amaliy mashg’ulot. Liniya uchastkasining vector diagrammasi

7-amaliy mashg’ulot.
Liniya uchastkasining vector diagrammasi
Rayon ahamiyatiga ega bo‘lgan elektr uzatiSh liniyasining vektor diagrammasini tuziShda tojlaniShdan sodir bo‘lgan quvvat isrofi yo‘q deb faraz qilamiz. Berilgan: liniyaning oxiridagi tok I ₂ quvvat koeffitsienti va kuchlaniSh U ₂. AniqlaSh kerak: liniyaning boShidagi U ₁, I, . Masalani grafik usulda echamiz. Vektor U_F2 haqiqiy o‘q bilan ustma-ust tuShadi.
Vektor diagrammadan ko‘rinadiki: sig‘im toki liniyadagi kuchlaniShning pasayiShini bo‘ylamasiga tarkibiy qismini as¹ kattalikga kamaytiradi va ko‘ndalangiga tarkibiy qismini esa kattalikga ko‘paytiradi. SHunday qilib, liniyadagi kuchlaniShning yo‘qotiliShi kamayadi, va orasidagi fazalar buriliShi esa kattalaShadi.
Birinchi natija – kuchlaniShning yo‘qotiliShini kamayiShi ayniqsa o‘rtacha va katta yuklamalarda liniyaning iShlaSh holatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatib, liniyaning oxiridagi kuchlaniShini normal darajada uShlaShga imkon beradi.


_{O‘ta yuqori bo‘lmagan} yuklamalarda toki tufayli bo‘lgan kuchlaniShning yo‘qotiliShi va sig‘im toki tufayli bo‘lgan kuchlaniShning yo‘qotiliShi bir – birini o‘rnini to‘ldiradi (5.3.6 a-rasm). Bu holatda liniyaning boShi va oxiridagi kuchlaniShlarning tengligida quvvat uzatiliShi amalga oShiriladi. Keyingi yuklamaning kamayiShidan toki tufayli kuchlaniShning yo‘qotiliShi yuklama tokiga asoslangan kuchlaniShning yo‘qotiliShidan katta bo‘ladi (5.3.6 b-rasm); Shunday ekan bu holat uchun liniyaning boShidagi kuchlaniSh liniyaning oxiridagi kuchlaniShga nisbatan kichik bo‘ladi.

Liniyaning salt iShlaSh holatida sig‘im tokidan faqat manfiy kuchlaniShning yo‘qotiliShi yuzaga kelib, liniyaning oxiridagi kuchlaniSh boShidagidan kattalikka ega bo‘ladi (5.3.6 b-rasm), ya’ni - toki sababli liniyaning induktiv qarShiligidagi kuchlaniShning yo‘qotiliShi katta bo‘ladi. Liniyaning sig‘imi tufayli generatsiya qilinadigan sig‘im quvvati stansiyalarning generatorlari tomoniga yo‘nalgan bo‘lib, ularning magnit tizimiga magnitlovchi kuchlar ta’sir qilib, elektr stansiya Shinalariga ulangan generator va tarmoqning kuchlaniShini oShiradi [2].

Bundan ko‘rinadiki, sig‘im toki o‘rta va katta yuklamalarda ijobiy natija beradi, kichik yuklamalarda va salt yuriSh holatida esa liniyaga yomon ta’sir qiladi. Masalan, yuqori kuchlaniShli, uzunligi katta bo‘lgan liniyalarda yuklamani to‘satdan uzilib qoliShidan, liniyaning oxiridagi kuchlaniShini Shunday me’yorga etkaziSh mumkinki, bu kuchlaniShni qabul qiluvchi podstansiya apparatlarining izolyasiyasi hisoblanmagan bo‘liShi mumkin. SHuning uchun uzoq masofaga uzatuvchi liniyalarda bu noqulay holatdan qutiliSh uchun uzatiSh liniyasining bir qator punktlariga parallel reaktorlar ulanib, ko‘ndalangiga sig‘im konpensatsiya qilinadi.
Ikkinchi natija. toki tufayli kuchlaniShning pasayiShini ko‘ndalangiga tarkibiy qismini kattalaShiShi sababli, liniyaning boShi va oxiridagi kuchlaniShlar orasidagi faza siljiShi kattalaShadi.Bu holat esa elektr stansiyalarni parallel iShlaShining turg‘unligi bilan bog‘langan bo‘lib, ichki va tizimlararo aloqadagi uzunligi katta liniyalarning holatlarini hisoblaShda ahamiyatga ega.
5.3.6-rasmda keltirilgan diagrammadan liniyadagi zaryad tokini hisobga olgan holda liniya boShidagi kuchlaniShning formulasini keltirib chiqariSh mumkin:

yoki quvvatlar orqali:

va liniya kuchlaniShlariga o‘tgan holda:

Bu erda:
va X qarShiliklari orqali oqadigan quvvat.
Liniyaning salt iShlaSh holatida

Bu formulalar va uzatiSh liniyasining vektor diagrammasi liniyaga ulangan har xil yuklamalarda, liniyaning sig‘im toki va zaryad quvvatini liniyaning boShidagi kuchlaniSh va quvvat koeffitsientini o‘zgariShiga ta’sirini ko‘rsatadi.
Bir turli EUL si parametrlari bir hil taqsimlangan elektr zanjirini ifodalab, bunda qarShiliklar - va o‘tkazuvchanliklar - zanjirning uzunligida o‘zgarmas deb qaraladi. Tok va kuchlaniSh liniyada doim o‘zgarib turadi: tok- o‘tkazuvchanlikdagi toklar, kuchlaniSh- qarShiliklardagi kuchlaniShning pasayiShi sababli o‘zgaradi.
Energiyani liniyadan to‘lqinsimon xarakterda uzatiShda tok va kuchlaniShning o‘zgariShi, nazariy elektrotexnika kursidan qo‘rilgan katta uzunlikdagi liniyalar uchun tenglamalardan ma’lum bo‘lib, ma’lum uzunlikdagi liniyaning boshi va oxiridagi kuchlaniShlar U ₁ va U ₂, toklar I₁va I₂ orasidagi bog‘lanishlarni beradi.

(5.3.8)
Bu erda: isrofsiz liniyalar uchun (r₀=0, g₀=0)


- liniyaning to‘lqinsimon uzunligi
- liniyaning to‘lqinsimon qarShiligi.
Haqiqiy liniya uchun

O‘ta yuqori kuchlaniShli zamonaviy (U>330 kV) liniyalarni isrofsiz liniyalar deyiladi, chunki katta miqdordagi quvvatni uzatiSh uchun ularda ko‘ndalang kesim yuzasi katta bo‘lgan simlar qo‘llaniladi.
Masalan, liniyaning har bir fazasidagi ko‘ndalang kesim yuzasi 240 mm² li 5 ta bo‘lingan simdan taShkil topgan. SHunday qilib, F=1200 mm². F ning katta qiymatlarida R<0< va - liniyaning asosiy xarakteristikalari hisoblanadi. Formuladan ko‘rinadiki, uzunlik ga bog‘liq emas va liniyaning parametrlari bir xil bo‘lganida zanjirning har qanday nuqtasi uchun o‘zgarmasdir. YAkka simli havo liniyalarida , fazasi ikkita simdan iborat bo‘lganida fazasida uchta sim bo‘lsa kabel liniyalari uchun yakka simli havo liniyasiga nisbatan 6-8 marta kamayadi.
Energiyani tarqaliSh tezligi to‘lqinsimon va to‘lqin uzunligi Unda liniyaning to‘lqinsimon uzunligi quyidagicha bo‘ladi:
Har qanday uzunlikdagi liniyaning qarShiliklari Z=R+jX va chetlaridagi o‘tkazuvchanlik Y/2=G/2+jB/2 bo‘lgan «P» ko‘riniShdagi to‘plangan parametrli ekvivalent almaShtiriSh sxema sifatida tasavvur qilsa bo‘ladi. Liniyaning «P» ko‘riniShli almaShtiriSh sxemasi yordamida (5.3.1) ifodaga o‘xShagan U₁ uchun tenglama tuziSh mumkin:
(5.3.9)
bu erda: U_2F·U/2 – liniyaning oxiridagi o‘tkazuvchanlik toki. SHunday qilib, uzunligi katta liniyalar uchun ifodalarda ko‘rsatilgan liniyaning parametrlarini liniyaning uzunligiga taqsimlaniShini hisobga oluvchi qandaydir tuzatiSh koeffitsientlari K_Z, K_U yordamida bog‘lab, so‘ngra oddiy almaShtiriSh sxemadagi (5.3.3) ga o‘xShagan ifodalar yordamida hisoblaSh mumkin.
Masofasi 300 km. uzunlikgacha bo‘lgan havo elektr uzatiSh liniyalari va 50 km gacha bo‘lgan kabel liniyalarda tuzatiSh koeffitsientlari 1 ga yaqindir, shuning uchun taqsimlangan parametrli liniyalarni hisoblaShda hisobga olinmaydi. Uzunligi kattaroq liniyalarni Shunday uzunlikdagi qator uchastkalarga bo‘lib, parametrlari taqsimlaniSh xususiyatidan voz kechish hisoblaShlarda katta xatoliklarni yuzaga keltirmaydi. Har bir 280-320 km: uzunlikdagi havo EUL uchastkalari «P» ko‘riniShli almaShtiriSh sxemasi sifatida ko‘rsatiladi va natijada katta liniyalarni zanjirli ketma-ket ulangan «P» ko‘riniShli almaShtiriSh sxemasi hosil bo‘ladi. Bunday sxemaga o‘tish liniyaning oxiridagi kuchlanish va toklar orasidagi munosabatni aniqlashga imkon beribgina qolmay, balki uzunligi katta bo‘lgan liniyalarda ularni qiymatlarini oraliq nuqtalarida ham ko‘rsatadi, bu esa amaliy maqsadlar uchun juda zarurdir. Zanjir sxemali liniyalarni hisoblaSh ketma-ket bir uchastkadan ikkinchisiga o‘tib amalga oShiriladi.



1. Zaryad toki va zaryad quvvati deb nimaga aytiladi?
2. Elektr uzatish liniyalarning elementlariga nimalar kiradi?
3. Liniyaning vektor diagrammasi qanday quriladi?
4. Elektr uzatish liniyasining salt ishlash holati qanday bo‘ladi?
5 .Liniyaning ish rejimiga zaryad quvvatining ta’siri qanday?
6. Rayon elektr tarmoqlarida yuklamaning to‘satdan o‘chishi nimaga
olib keladi?