7-amaliy mashg’ulot mavzu. Korxonalarning ishlab chiqarish



Yüklə 72,6 Kb.
səhifə3/3
tarix11.01.2023
ölçüsü72,6 Kb.
#78941
1   2   3
AMALIY MASHG №7

5.1-jadval
Ishlab chiqarish dinamikasi tahlili




Yil

Joriy narxlarda mahsulot ishlab chiqarish hajmi, ming
so’m


Narx indeksi

Bazis yildagi narxlarda mahsulot ishlab chiqarish hajmi, ming
so’m

Ishlab
chiqarishning o’sish sur’ati, %


Bazis


zanjirli

2011

200 000

1,0

200 000

100

100

2012

215 000

1,30

165384

82,7

82,7

2013

220 000

1,35

125356

62,6

75,8

2014

339150

1,20

209352

104,6

167,0

2015

336006

1,10

254550

127,3

127,6



5.1-jadvaldan ko‘rinib turibdiki, dastlabki ikki yil mahsulot ishlab chiqarish ja inqiroz sodir bo‘lgan, keyingi yillarda esa biroz o‘sish qayd qilingan. Yakunda 4 yilda ishlab chiqarish hajmi 27,3 %ga o‘sgan.
Keyingi tahlillarda o‘rtacha geometrik yoki o‘rtacha arifmetik tortilgan bo‘yicha aniqlanadigan mahsulot o‘sishining o‘rtacha yillik sur‘ati aniqlanadi.

Demak, mahsulot ishlab chiqarish o‘sishining o‘rtacha yillik sur‘ati 7,4%ni tashkilqiladi. Mahsulot ishlab chiqarish dinamikasini o‘rgangandan so‘ng 1-‘ «Mahsulotlar bo‘yicha hisobot»


hisobot shakli ma‘lumotlari bo‘yicha taqqoslama narxlarda mahsulot (ish, xizmat) hajmi bajarilishini baholash zarur.Ushbu hisobot shaklida mahsulot (ish, xizmat) hajmi quyidagicha aks ettiriladi:

    1. taqqoslama ulgurji narxlarda

    2. hisobot davrining amaldagi narxlarida. Taqqoslama narxlar mahsulot ishlab chiqarish o‘sishi sur‘ati va rejabajarilishini aniqlash uchun zarur.

Uning o‘rtacha geometrigini hisoblaymiz:



T= n1
=
107,4-100,0=7,4%
= =1,074=107,4%

Mahsulot ishlab chiqarish rejasi bajarilishi va dinamikasi tahlili


Ko’rsatkichla r


O’tga n yil

Hisobot yili

Og’ish


Reja


Haq.

rejadan

o’tgan yildan

summa
, ming so’m



% da

summa
, ming so’m



% da

A

1

2

3

4

5

6

7

Korxonaning ulgurji narxlarida
mahsulot (ish, xizmat) hajmi:






















- taqqoslama
narxlarda

20935
2

22038
8

25455
0

+34162

+15,5
0

+45198

+21,5
9

- hisobot yilining
amaldagi narxlarida

22924
3

23794
0

27238
9

+34448

+14,4
8

+43146

+18,8
2


5.2-jadval





5.2-
jadval ko‘rsatkichlari korxona mahsulot ishlab chiqarish hajmi rejasini uddalaganligidan darak beradi. mahsulot (ish, xizmat)hajmi rejasi taqqoslama narxlarda 34162 ming so‘mga yoki 15,50%ga ortig‘I bilan bajarilgan, oldingi yilga nisbatan o‘sish 45198 ming so‘m yoki 21,59%ga teng. Mavjud narxlarda mahsulot o‘sishi 18,82 %ni tashkil qiladi.
mahsulot ishlab chiqarish hajmining qiymat va natural ko‘rsatkichlari o‘sish sur‘atlarini taqqoslash muhim ahamiyat kasb etadi. Bunda quyidagi variantlar ehtimol tutiladi:
–qiymat ko‘rsatkichlarning o‘sish sur‘ati natural ko‘rsatkichlarga nisbatan yuqori
– mahsulot hajmining o‘zgarishi asosan narx o‘sishi bilan shartlangan;
– natural ko‘rsatkichlar o‘sish sur‘ati qiymat ko‘rsatkichlariga nisbatan yuqori
– mahsulot hajmining o‘zgarishi mahsulotning jismoniy hajmi o‘sishi bilan vujudga kelgan.
2.Strukturaviy o’zgarishlarni mahsulot hajmiga ta’sirining tahlili
Mahsulot strukturasi - ayrim mahsulot turlarini jami ishlab chiqarishda tutgan ulushidir. Mahsulot ishlab chiqarish strukturasining o‘zgarishi barcha iqtisodiy ko‘rsatkichlar:
qiymat bahosida ishlab chiqarish hajmi, material sig‘imi, Tovar mahsulot tannarxi, foyda, rentabellikka ulkan ta‘sir ko‘rsatadi.
Agar qimmatroq mahsulotning ulushi ortsa,uholda uni ishlab chiqarish hajmi qiymati foydasida o‘sadi
5.3-jadval
Tovar mahsuloti strukturasi tahlili




Mahsulot


Mahsul ot birligin ing ulgurji narxi, so‘m

Mahsulot i/ch hajmi, dona


Mahsulot strukturasi

Reja narxida mahsulot i/ch, mln. so‘m




Strukturaviy o‘zgarishlar ning mahsulot hajmiga ta‘siri, ming so‘m

Reja

Haqiqatda

Reja

Haqiqatda

Reja

Haqiqiy mahsulot reja strukturada

Haqiqatda

Kapti




10




12,

11,

850

8717,9

807




va

85000

0

95

82

88

0

5

5

-642,95







12

11

15,

13,

840

8615,3

770




E‘ika

70000

0

0

38

75

0

8

0

-915,38

Laset




14

14

17,

18,

672

6892,3

696




ti

48000

0

5

95

13

0

1

0

67,69

Neksi




20

22

25,

27,

640

6564,1

704




ya

32000

0

0

64

50

0

0

0

475,90

Dama




22

23

28,

28,

572

5866,6

598




s

26000

0

0

21

75

0

7

0

113,33



jami




78
0

80
0



100



100

357
40

36656,
41

357
55



-901,41

Agar ishlab chiqarish hajmi barcha turdagi mahsulotlar bo‘yicha rejalashtirilgan struktura bo‘yicha bo‘lganda, umumiy mahsulot hajmi reja narxida 36656,41 mln.so‘mni tashkil qilar edi.


Haqiqatdagi strukturadan 901,41 mln.so‘mga kam.Bu esa umumiy ishlab chiqarish hajmida arzonroq mahsulot ulushi ortganligidan darak beradi.



    1. Mahsulotlar nomenklaturasi va assortimenti tahlili

Umumiy mahsulot hajmi bo‘yicha reja bajarilishi yoki ortig‘I bilan bajarilishi mumkin.
Lekin buhal iishlab chiqarish rejasi barcha mahsulotlar, ya‘ni mahsulotlar assortimenti bo‘yicha bajarilganligini anglatmaydi. Mahsulot hajmi bo‘yicha rejaning bajarilishi yoki ortig‘I bilan bajarilishi bir mahsulotni rejadan tashqari ishlab chiqarish va ayni vaqtda boshqa mahsulot ishlab chiqarish rejasini bajarmaslik natijasi ham bo‘lishi mumkin.
Ma‘muriy- buyruqbozlikka asoslangan iqtisodiyot sharoitida reja bajarilishi tahlili yuqori turuvchi organlar orqali davlat tomonidan korxonalar faoliyati ustidan nazorat shakli hisoblangan. Hozirgi vaqtda, ya‘ni tovarlar etkazibberish, davlat buyurtmasi, bozor kon‘yunkturasini o‘rganish, asosida korxona mustaqil ravishda reja ishlab chiqayotgan bir paytda reja bajarilishi tahlili quyidagilarni baholashga imkon beradi:

  • shartnoma majburiyatlarini bajarilish darajasi;

  • rejalashtirish sifati;

  • menejment sifati. Aynivaqtdaumumiyhajmdavaassortimentbo‘yichamahsulotishlabchiqarishrejasixomashyo,

materiallar, butlovchiqismlarbilanta‘minlash, uskunalarbilanjihozlash, shtatjadvalinituzishvaboshqarejalartuzishuchunboshlang‘ichbazahisoblanadi.
Yo‘riqnomavaamaliyotdako‘‘inchaaralashqo‘llaniladigannomenklatura hamdaassortimenttushunchalarinifarqlashtalabqilinadi.
Nomenklatura
bumahsulotlarnomlarivaularningmutanosibturlariuchunbelgilangankodlarro‘yxatidir.
Assortiment
harbirturbo‘yichaishlabchiqarishhajmiko‘rsatilganholdamahsulotnomlariro‘yxatidir.
Uto‘liq, guruhlivaguruhichidabo‘lishimumkin.
To‘liqassortiment
tayyorlanadiganmahsulotlarningbarchaturlarivako‘rinishlariningtugalro‘yxati; guruhliassortimentturdoshgurhdagimahsulotlarnibirlashtiradi.
Guruhgakiruvchimahsulotlaruningguruhichidagiassortimentinitashkilqiladi.
Assortimentvamahsulotishlabchiqarishtarkibinishakllantirishdakorxona, birtomondan, mazkurmahsulotturigatalabni, boshqatomondan – mehnat, xomashyo, texnik, texnologik, moliyaviyvatasarrufidamavjudboshqaresurslardansamaraliroqfoydalanishnihisobgaolishilozim.
Assortimentnishakllantirishtizimiquyidagilarnitashkilqiladi:

  • xaridorlarningjoriyvaistiqboldagiehtiyojlarinianiqlash;


ishlabchiqarilayotganyokiishlabchiqarishrejalashtirilayotganmahsulotningraqobatbardoshlikdaraj asinibaholash;

  • mahsulotninghayottsiklinio‘rganish, yangi, yanadamukammalmahsulotturlarinijoriyqilishvaishlabchiqarishdasturlaridanma‘naviyeskirganha mjaiqtisodiysamarasizmahsulotlarnichiqaribtashlashbo‘yichao‘zvaqtidachora-tadbirlarqo‘llash;

  • mahsulotlarassortimentidao‘zgarishlarningiqtisodiysamaradorligivariskdarajasinibaholash.




Mahsulotlarassortimentibo‘yichaishlabchiqarishrejasiningbajarilishinibaholash odatdaayninomlikoeffitsientyordamidahisoblanib, uassortimentbo‘yichaishlabchiqarishrejasiningbajarilishigakiritilganumumiyhaqiqatdagimahsuloti shlabchiqarishniuningumumiyrejaviyishlabchiqarishgabo‘lishyo‘libilanhisoblanadi(rejadantashqa ritayyorlanganmahsulotassortimentbo‘yichaishlabchiqarishrejasiningbajarilishidahisobgaolinmay di).
5.4.-jadval
Assortiment bo’yicha reja bajarilishi tahlili


Mahsulot nomi

Mahsulot birligining ulgurji narxi,
so’m

Naturada ishlab chiqarish,
dona

Qiymat ifodasida ishlab chiqarish, ming so’m

Assortiment hisobida ishlab chiqarish

reja

haq.

reja

haq.

1

2

3

4

5

6

7

A

7779

4255

4630

33100

36019

33100

B

14251

1486

1701

21175

24240

21175

V

2282

4735

4045

10806

9230

9230

G

14826

6451

5760

95641

85400

85400

D

23348

1195

1550

27900

36190

27900

E

x

X

x

31766

63471

31766

Jami

x

X

x

220388

254550

208571

Assortiment bo‘yicha reja bajarilishining o‘rtacha foizi 94,6%



(208571 * 100)
220388
Assortiment bo‘yicha reja bajarilmasligining sabablari:
Tashqi: bozor kon‘yunkturasi, mahsulotlarning alohida turlariga talab o‘zgarishi, moddiy- texnik ta‘minotholati, korxonaning ishlab chiqarish quvvatlarini o‘z vaqtida ishga tushirmaslik.


Nazorat savollari :


1. Mahsulot ishlab chiqarish va sotish hajmi tahlilining mazmuni va vazifalari qanday ?


2.Ishlab chiqarish rejasi bajarilishi va dinamikasi tahlili qanday ?


3.Strukturaviy o‘zgarishlarni mahsulot hajmiga ta‘sirining tahlili qanday ?


4.Mahsulotlar nomenklaturasi va assortimenti tahlili qanday ?


Yüklə 72,6 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin