7-Maruza. Boltsman taqsimoti. Molekulalarning tezlik komponentalari boʹyicha taqsimoti.Molekulalarning issiqlik harakatlari tezliklari boʹyicha taqsimoti. Maksvell taqsimotini tajribada tekshirish. Maksvell-Boltsman taq’simoti. Reja:
1.Teng taqsimot nazariyasi
2.Erkin yugurish yo’li
3.Boltsman taqsimoti
4.Molekulalar tezliklari taqsimoti
5. Molekulalar issiqlik harakatlarining tezlik komponentalari bo’yicha taqsimoti (Maksvell taqsimoti)
6. Molekulalar issiqlik harakatlari tezliklari bo’yicha taqsimoti (Maksvell taqsimoti)
7. Maksvell taqsimotini tajribada tekshirish
8. Maksvell-Boltsman taqsimoti
Kalit so’zlar: ilgarilanma harakat, erkinlik darajasi, teng taqsimot printsipi, erkin yugurish yo’li, xaotik harakat, taqsimot funktsiyasi.
Teng taqsimot nazariyasi ([1] 577-584), ([2] 530-533)
Molekulalarning ilgarilanma harakati bitta erkinlik darajasiga to’g’ri keluvchi o’rtacha energiya 1/2kT ga tengligini yoki mol ideal gaz uchun unga ekvivalent bo’lgan 1/2RT ga tengligini ko’rdik (17-19 tenglama). Bu yerda k-Bol tsman doimiysi, R-universal gaz doimiysidir. Agar molekulaning yo’nalishidagi harakatiga bog’liq bo’lgan energiyasi gazni siqishda molekulalarning o’zaro yoki porshen bilan to’qnashishlari natijasida bir muncha oshsa qo’shimcha xosil bo’lgan energiya to’qnashayotgan va boshqa molekulalar orasida tez taqsimlanadi. Gaz muvozanat xolatga kelganida, energiya x, y va z yo’nalishlarga bog’liq bo’lgan ilgarilanma kinetik energiya orasida yana bir xil taqsimlanadi.Energiyaning bunday taqsimlanishi uchta yo’nalish bo’yicha bir xildir. Erkinlik darajasi soni deb, uning fazodagi xolati aniqlanadigan mustaqil koordinatalar soniga aytiladi.Molekulalar ilgarilanma kinetik energiyadan tashqari yana aylanma va tebranma kinetik energiyalarga egadirlar
Modda muvozanat xolatida bo’lganida molekulaning har bir alohida faol erkinlik darajasi o’rtacha 1/2kT energiyaga va gaz moli uchun 1/2RT ga teng energiya to’g’ri keladi. Bu energiyaning teng taqsimot printsipi deyiladi. 18-bobda biz teng taqsimot printsipini yuqori temperaturalarni gazlarning molekulyar strukturasiga bog’lash uchun qo’llaymiz.
