7-Tema. Klasstan ha’m mektepten tis islerdi sho’lkemlestiriwde sho’lkemlestiriwshi shaxsina bolg’an talaplar

DIREKTOR ORINBASARiNIN’ HUQIQLARI
Nizomda belgilengen waziypalar menen balynaisli pedagogikaliq xizmetkerlerge korsetpe beredi.
Xizmet waziypasi na kelip shiqqan halda klasstan ham mektepten tis sholkemletsiriw ham jana dogereklerdi ashiw maselelerin sheshiw.
 Klass basshisinin talimtarbiyaliq isleri boyinsha erisken tabislarin esapqa aliw, oni siyliqlaw ushin direktorga usinis qiliw 
 klass basshisilarinin oz waziypasina juwapkershiliksizligi ham suiiste`mol qilganligi ushin direktor menen kelisilgen halda eskertiw beriw
balani jaqsi tarbiyalagan ataanalardi, mektepke jardem bergen mahalle aktivlerin siyliqlaw ushin direktorga usinis beriw huqiqina iye.
Direktor orinbasari menen tomendegi isler kelisiliwi kerek
 klass bashsisilari is rejesin direktor menen birgelikte tastiyiqlaw
mektepte otkeriletugin sport jarislari rejesin direktor menen birgelikte tastiyiqlaw
turli qiyli dogerek isleri rejesin direktlor menen birgelikte tastiyiqlaw.
Mektep ham mektepten tis mekemleerdin sholkemlesken formalari, mazmuni ham maqsetin bugingi kunimizdin barshe qararlarin esap aliwdi talap etmekte. Klasstan ham mektepten tis usi tarbiyaliq isler shaxs kamoloti basqishlarin belgilep aliwga qaratilganligi menen xarakterlenedi. Usi mashqalani jaqsi sheshiw ushin klasstan ham mektepten tis tarbiyaliq isler diziminde tomendegiler boliwi tiyis 
 osip baratirgan insan shaxsin tarbiyada joqari sotsil qadiriyat dep tan aliw, har bir balanin takrarlanmas ham ozine tanligin hurmetlew, sotsial huqiqin itibarda tutiw tiyis 
milliylikti ozine tan dastur qurallarina tayaniw 
pedagoglar ham oqitiwshilar ortasinda ozara hurmet munsibetlerin qaliplestiriw
mekteptin jamaat sholkemi, ataliq qiliwshi karaxanalar menen balynaisin bekkemlew
balalar qadagalawsizligi ham nizam buziliwinin aldin aliw
 jasaw jayi boyinsha balalardin bos waqtin sholkemlestiriw
 oqiwshilardin shanaraqlarina bariw ham balalardi tarbiyalawda olarga jardem beriw 
jas awladtin watanga, jamiyetke ham miynetke, ozine ham adamlarga munsibetin anlap aliwga qaratilgan adepikramliliq sezimlerin tarbiyalaw.
Klasstan ham mektepten tis sholkemlestirilgen isler oqiwshilar turmisindagi tarbiyaliq xizmetin toltiradi. Olardin dun`ya qarasin tuwri qaliplesiwine adepikramliliq kamal tabiwina komeklesedi. Teoriyaliq bilimlerin ameliyat islep shigariw menen tigiz baylanisiwina tiykar doretedi. Klasstan ham mektepten tis islerge basshiliq qiliwshi sholkemlestiriwdin waziypalari ham kop qirli.
Tarbiyaliq isler balalardin kundelike turmisinan alingan aniq dalillel ham waqiyalardi, korkep adebiyat, waqitli soylesiwi, kinofil`mlerden alingan misallardi taliqlaw hamde dodalaw tiykarinda otkeriledi. Bul islerdin ozgesheligi sonday, bul balalardin ozin adepikramliliq qatti hareketoleri haqqinda oy juritiwge ham olarga tuwri baha beriwge uyretedi.
Klasstan ha mmektepten tis tarbiyaliq isler oqiwshilardin sabaqtan bos waqtsitlarindagi oqiw tarbiya protsessin toltiradi ham keneytiredi, oqiwshilardi ozbetinshe bilim aliwlari, jaqsi qabiletlerin, isbilermenligi asiriwga mumkinshilik doretedi.
Usi sebepli keyingi dawirde oqiwshilardin sabaqtan tis waqitlarin kewilli uyimlastiriwga ayriqsha ahmiyet bermekte.
Klasstan ham mektepten tis sholkemlestirilgen tarbiyaliq isler oqiwshilar turmisindagi tarbiyaliq xizmetipn toltiradi. Olardi sanali, dun`ya qarasti qaliplestiredi. Klasstan ham mektepten tis tarbiyaliq isler sholkemelstiriwshisinin waziypalarina tomendegiler kiredi. 
 sabaqtan tis tarbiyaliq islerdi rejelestiriw 9ham amelge asiriwdi qadagalaw 
oqiwshilardin klasstan ham mektepten tis kop qirli islerin pedagogikaliq jamaat, oqiwshilar sholkemleri, klass aktivleri jardeminde jolga qoyiw
klasstan ham mektepten tis isler bagdarina tikkeley basshiliq qilgan halda oqiwshilar sholkemleri klass aktivlerine metodikaliq jardem korsetiw 
uliwmamektep ham mektepler araliq otkeriletugin en zarur tarbiyaltsq ilajlarda qatnasiw 
oqiwshilardin bos waqitlarin sholkemlestiriwde tarbiya ham madeniyat mekemeleri hamde jamaatshilik kushinen ken paydalaniw.
Klass jamaati menen alip barilatugin tarbiyaliq islerdin kolemi, tiykargi bagdarlari, mazmuni har bir jas basqishinda oqiwshilardin psixikaliq rawajlaniwina mas keliwi tiyis.
Tarbiyaliq is pedagogtan putin qabiletin iske saliwdi, tinmay izleniwdi taqaza etedi. Keleshek awlad tarbiyalangan, uyimlasqan, aqil, janajan watanimizdin haqiqiy puqaralari boliwi kerek.
Mektepte baslawish klasslardi tarbiyaliq islerdi aliw bariw oni jolga qoyiw klass basshisi yaki tarbiyaliq isler sholkemlestiriwshileri tarepinen uyimlastiriladi, tarbiyaliq istin tiykargi bagdarlari oqiwshilardi ilimiy dun`ya qaras tiykarlarin qaliplestiriw, olardi milliy garezsizlik ruwxinda tarbiyalaw, oqiwshilardin sotsial paydali miynetin sholkemlestiriw, oqiwshilarda moral` madeniyatin, olardin oz huqiq ham burishlerin qaraganda sanali munsibetin tarbiyalaw, oqiwshilarda ozozin basqariw konikpelerin qaliplestiriw.
Baslawish klass oqiwshisi ham klass basshisi xizme`tinin tiykargi waziypalarinan biri oqiwshilardin aqil tarbiyaliq jamaating sholkemlestiriw.
Baslawish jamaat isi sonday quriladi, onnan klass basqa jamatleri menen baylanisi barqulla amelge asiriladi, uliwmamektep dasturleri saqlanadi. baslawish jamaat oqitiwshi tarbiyashi ham klass basshisi, oqiwshilar ozozin basqariw organlari basshiliginda uliwmamektep sotsial paydali isleri xizmetinde qatnasadi. Oqitiwshi ham klass basshisi salamat, aqil balalar jamaatin qaliplestiriw menen birge barqullar balalar qizigiwlarin qollay quwatlaydi, olardin sotsial paydali xizmetin bagdarlap baradi. Kishi jasli oqiwshilar juda aktiv aktiv ham hareketshen boladi. Aktivlikke umtiliw bul jastagi balalarinin organikaliq iqtiyaji. Biraq, bunda balalar hali jeterlik turmisliq tajiriybege iye bolmaydi ham kundelik pedagogikaliq basshiliqqa iqtiyaj sezedi. Baslawish klass oqitiwshisi balanin ilim mektebindegi qademinen tarbiyaliq istin jamaatshilik munsibetlerine doretiwge zor imkaniyat beretugin, balalarda birbirlerine gamxor munasibette boliwin tarbityalaytugin, individual qabiletlerin rawajlantiriw ushin qolay imkaniyatlar doretetugin usillarin tanlaydi. Oqitiwshi klass klasslarda balalarga ozlerin qiziqtiriwshi xizmet turin tanlawga jardem beredi. Biraq kobinshe kishi jastagi oqiwshilar jas ozgesheliklerine kore, oz ozgesheliklerin tuwri bahalay almaydi. Balalardin osiwi olarda jamaatshilik eplilik ham konikpelirnin qaliplesip bariwi oqitiwshitarbiyashinin balalar jamaattine basshiliq qiliwdagi protsessin ozgertirip beredi. Oqitiwshi baslawish klasslardan aq aqil balalar jamaatin doretiw tiykarinda salamat jamaatshilik pikirin doretedi. Baslawish klass oqiwshilarinin balalar tarbiyaliq jamaatin doretiw tarawindagi isin joqari klasslardin klass basshilari dawam ettiredi. Baslawish klass oqitiwshisi oqiwshilardi tali ham tarbiyanin korkem sharayatinda, olardin jamaat xizmeti protsessinde uyrenedi. Klasstan tis is oqiwshilarga birar maqsetke qaratilgan pedagogikaliq tasir waqtin uzaytiradi, ol oqitiwshinin sabaqlarda iyellegen bilimlerini keneytiriw ham terenlestiriw, balalardin qabiletin rawajlantiriw, olardin har qiyli qiziqishlariwin qandiriw, madeniy dem aliwlarin uyimlastiriw mumkinshiligin beredi. Klasstan tis is balalardi jamiyet turmisina tartiwdin ulken mumkinshiliklerine iye. Bul barada sholkemler aktivligin ush tiykargi tarepin koriw mumkin sholkemlestiriwshilik, metodikaliq ham administrativliq.
Bekkemlew ushin sorawlar
1. Oqiitwshi ham oqiwshilardin birgeliktegi islesiw usillari qanday
2. Tarbiyashinin’ shaxsiy sipatina xarakteristika berin’
3. Baslawish klass oqiwshisi ham klass basshisi xizme`tinin tiykargi waziypalari
…………………………………………..


Usinilg`an a`debiyatlar
1. A.Embergenov, T. Seytniyazov, T. Kulmuratov