8 – amaliy mashg‘ulot. Ma’lumot va fayllarni nusxalashda Paragon Drive Backup dasturiy ta’minotlari

BIOS (Basic Input/Output System) - asosiy kiritish-chiqarish tizimi bo‘lib, motherboard (ona plata) da alohida chip sifatida ishlaydi. Bu chipning vazifasi kompyuter va operatsion tizimni bir-biriga bog‘lashdan iborat. Har safar kompyuter yoqilganda dastlab BIOS ishlaydi, kompyuter uskunalari parametrlarini tekshiradi va operatsion tizim yuklanuvchi fayliga (dasturiga) o‘z ishini (NTLDR, bootmgr) beradi. Kompyuter yongandagi har xil yozuvlar va tovushning chiqishi, ROM(Read Only Memory) xotirada yozilgan BIOS’ning ishi hisoblanadi.
BIOS quyidagi vazifalarni bajaradi:

• 
  Kompyuterni faollashtirish, barcha elementlarini boshlang‘ich holatga keltirish;
  
• 
  Kompyuter qurilmalarini dastlabki tekshiruvini amalga oshirish (POST-test);
  
• 
  Kompyuter qurilma qismini dastlabki sozlash ishlarini amalga oshirish;
  
• 
  Tizim resurslarini taqsimlash;
  
• 
  PCI qurilmalarini ro‘yxatdan o‘tkazish va sozlash;
  
• 
  Operatsion tizimni dastlabki yuklanishini amalga oshirish (bootmgr);
  
• 
  Qurilmalarni bir-biri bilan moslashuvini tekshirish;
  
• 
  Elektr ta’minotini boshqarish, kompyuterni o‘chirish holatiga o‘tkazish.
  

Har xil turdagi motherboar (ona plata) lar har xil BIOS turlarini ishlatishadi, shuning uchun bitta yagona qo‘llanma qilishning iloji yo‘q, lekin asosi baribir bir xil. Protsessorlarning turi rivojlangan sari, BIOS sozlashlari ham qiyinlashib bormoqda. Bu esa, qo‘shimcha qiyinchiliklar tug‘dirmoqda. BIOS turiga qarab, uning ko‘rinishi ham o‘zgarib boradi, uning turidan tashqari bir necha versiyalari ham mavjud, bu versiyalar ham yangilanib borishi lozim.
BIOS dasturini asosan quyidagi firmalar ishlab chiqishadi:

• 
  American Megatrends (AMI);
  
• 
  Award Software;
  
• 
  Phoenix Technologies.
  

BIOS turlari
Asosiy kirish-chiqarish tizimlarining (BIOS) asosiy turlari quyidagilardan iborat:
1. Eski (1-avlod) BIOS
Eski anakartlar kompyuterni yoqish uchun eski BIOS versiyalaridan foydalanadilar. Eski BIOS larda qo‘shimcha cheklovlar mavjud. Ular UEFI ga o‘xshash bo‘lsa ham, ular CPU va komponentlarning o‘zaro ta’sirini belgilaydi. Ular 2,1 terabaytdan katta disklarni taniy olmaydi va ularning o‘rnatish tizimlari faqat matnli menyularga ega.

2-rasm. Eski (1-avlod) BIOS
2. EFI
BIOS uzoq vaqt davomida o‘z toifasidagi yagona dasturiy ta’minot dasturi edi, ammo Intel uning kamchiliklarini tan oldi. Shuning uchun u Kengaytiriladigan ramka interfeysini (EFI) loyihalashni boshladi. Bu birinchi navbatda arxitekturada ko‘rsatilgan keng qamrovli tizimni talab qilmasdan, apparat qurilmalari uchun dasturiy ta’minotni ishlab chiqarish uchun ochiq standartlar to‘plamini yaratdi.
Birlashgan EFI Forumi dasturdan kelib chiqqan holda yagona Kengaytiriladigan Framework Interface (UEFI) standartlashtirishni qo‘llab-quvvatlaydi. Bu mikrodastur spetsifikatsiyalarini ishlab chiqishdan manfaatdor texnologiya korxonalari (Apple, Intel, Microsoft va IBM) guruhi kiradi.
BIOS ni UEFI bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri taqqoslash mumkin emas. Ikkalasida ham kompyuterni ishga tushirish hamda OT va apparatni bog‘lovchi ko‘prik bo‘lib xizmat qilishiga qaramay, ular boshqacha ishlaydi. BIOS bu uning tizimi, EFI esa sozlanishi asosi hisoblanadi.
3. UEFI