8-Ma’ruza. O’tkazgich materiallar Reja: O’tkazgich materiallarining klassifikasiyasi O’tkazgich materiallarining asosiy xossalari

L₀=2₂/3 l₂.
Agarda k=1,3810-23 J.K, t=1,61019 Kl qiymatlarni yuqoridagi formulaga
qo’ysak, l₀=2,4510-8 V₂/K₂ ekanligi kelib chiqadi (8.9-rasm).

8.9-rasm.Videman-Frans-Lorens qonuni
Videman-Frans-Lorens qonuni aksariyat metallar (marganes va berilliydan
tashqari) uchun taalluqlidir. Normal haroratda alyuminiy uchun l₀=2,4510^-8 –
kumush uchun 2,3510^-8, ruh uchun 2,4510^-8, qo’rg’oshin va qalay uchun 2,510^-8,
platina uchun 2610^-8, temir uchun 2,910^-8,, V2/K2 ga teng (8.10-rasm).

8.10-rasm. Kontakt yuza harorati va kontakt qarshilik orasidagi o’zgarish
Grafigi
Ikki turli xil metall o’tkazgichlar bir-biriga tekkizilganda, ular orasida kontakt potensiallar farqi sodir bo’ladi. Buni turli xil metallar uchun elektronlarning chiqish ishi qiymatlari va ulardagi elektron konsentratsiyalarining har xil bo’lishi bilan tushuntirish mumkin. AvaV metallar orasidagi kontakt potensiallar farqi:125
U_AV=U_V-U_A+ kT/l (ln(a_0A/n_0V)) ,
Bunda: U_A, U_V – bir-biriga tutashgan metallarning potensiallari; n_0A,n_0V – A va V metallardagi elektronlar konsentratsiyasi; k- Bolsman doimiysi; l- electron zaryadining mutloq qiymati. Turli ikki xil metall yoki qotishma simlaridan tashkil topgan va bir-biriga uch qismidan payvandlash natijasida olingan sim termopara
deyiladi va u, asosan, muhit haroratini o’lchashda ishlatiladi. Termopara tayyorlashda TEYU katta va barqaror simlar qo’llaniladi. O’tkazgichlarning chiziqli kengayishi koeffitsienti bir-biriga biriktiriladigan turli materiallar, vakuumli uskunalarda ulanadigan qismlarni zichlashda kerak bo’ladi. O’tkazgichlarning elektr qarshiligining harorat koeffitsientini hisoblashda ham mazkur koeffitsientdan foydalaniladi:
TKR=_R=_-_l.

8.11-rasm. Termopara
Normal haroratda oson eruvchan metallarda qiymati nisbatan yuqori
bo’ladi (8.11-rasm).