8-Mavzu: Jamiyat taraqqiyoti: manfaatlar va mafkura

siyosat davlat ishlarida ishtirok etish, uning faoliyati mazmuni, shakli va vazifalarini belgilashdir;

siyosat tarixiy ma’noda hukmdor shaxslarning niyatlari, maqsadi, harakat va faoliyat tarzining ko’rinishlaridir;

siyosat kundalik qo’llanilish ma’nosida kishilar orasida sodir bo’layotgan ijtimoiy munosabatda ma’lum manfaatga erishishga qaratilgan xatti-harakatdir;

siyosat siyosiy jarayon tahlili mazmunida davlat va jamiyat hayotining joriy masalalaridir.

Siyosatning jamiyatdagi maqomi va mavqeini to’la tushunib yetmoq uchun uning shakllanish sharoiti, harakat holati, turlari haqida tasavvurga ega bo’lish kerak. Siyosatning mohiyatiga ko’ra turkumlashuvi kuyidagichadir:

1. 
   Hayot sohalariga ko’ra - iqtisodiy siyosat, sotsial siyosat, madaniy siyosat, milliy siyosat, xarbiy siyosat va h.k.;
   
2. 
   Hayot jabhalariga ko’ra - ichki siyosat va tashqi siyosat;
   
3. 
   Ko’lamiga ko’ra - jahon siyosati, xalqaro siyosat, loqal siyosat, regional siyosat;
   
4. 
   Ifodachisi va sub’ektlariga ko’ra - davlat siyosati, partiya siyosati, uyushma harakati siyosati, shaxs siyosati;
   
5. 
   Muddatiga ko’ra - tarix siyosati, davr siyosati, vakt siyosati, kun siyosati;
   
6. 
   Mazmun moxiyatiga ko’ra - tinchliksevar siyosat va militaristik siyosat va h.k. ,
   

Siyosat tahliliga oid nuqtai nazarlarni o’rganar ekanmiz, e’tiborni ko’proq katta siyosat - davlat siyosatiga berilganini sezib olamiz. Bir tomondan, bu - tarixan to’g’ri ham. Negaki siyosat (politika) ilmiy muomalaga grekcha “polis” ya’ni “davlat” degan so’zdan olingan. Yuqorida biz tilga olgan va ijtimoiy-siyosiy adabiyotlarda qaror topgan ta’rifiy tahlil ana shu mumtoz o’lchovdan kelib chiqadi. Siyosat mohiyatiga, ko’lamiga va uning ifodolovchi sub’ektlariga qarab tavsif hamda tasnif berish lozim bo’lsa - mazkur o’lchov to’g’ridir.
Biroq, shuni ham aytish kerakki, siyosatni ifodolovchi sub’ektlar orasida shaxs va ijtimoiy guruhlar ham bor. Jamiyat sinflarga bo’linib, sinfiy tizimlar paydo bo’lishiga qadar ham ijtimoiy amaliyotda shaxsiy va guruhiy (urug’, qabila, ilk jamoa) manfaatlar mavjud bo’pgan. Odamlar shu manfaatlarni ifodalovchi maqsad atrofiga birlashgan, uni amalga oshirish uchun kurashgan. Modomiki,