9-ma’ruza dielektriklarning singdiruvchanligi reja: Asosiy tushunchalar Gazlarning teshilishi. Tayanch so‘zlar

Gazlarning teshilishi
Elekro texnika konstruksiyalarining kattagina qismi – transformator, kondensator, uzgich (uzib-ulagich), elektr havo liniyalari va hokazolarda tashqi izolyatsiya vazifasini havo bajaradi. Normal sharoitda havoning elektr mustahkamligi suyuq va qattiq dielektriklarning elektr mustahkamligidan ancha kichikdir.

G az tarkibida ion va elektronlar issiqlik ta’sirida siniq chiziqli betartib harakatda bo’ladi. Agar gazga elektr maydoni ta’sir ettirilsa, elektron yoki ionlar aniq yo’nalish olib, qo’shimcha tezlik bilan harakatlanadi¹. Bunda gazning zaryadlangan zarrachalari qo’shimcha energiya oladi;
bu yerda: q- zaryad; U_ - erkin harakat uzunligi () dagi kuchlanish farqi.
Elektron yadrodan uzoqroq qobiqqa o’tib, molekula ionlanadi, natijada u manfiy elektron va musbat ionlarga ajraladi. Ion va elektron o’z yo’lida uchragan gaz molekulalarini ionlantiradi. Ionlanish sodir bo’lishi uchun zarur sharoit W W_i bo’lib, tekis maydonda W = Eq bo’ladi. Bunda  - erkin o’tish uzunligi. Ionlanish energiyasi W_i va ionlanish kuchlanishi munosabat orqali bog’langan. Ko’pchilik gazlar uchun U_i qiymati 4-25 V oralig’ida o’zgarib, ionlanish energiyasi 4-25 eV ga to’g’ri keladi.

Har bir gaz uchun q va  qiymatlari o’zgarmasdir. Ma’lum masofani to’qnashuvsiz o’tgan elektronning tezligi =600 bo’ladi; elektron gaz molekulalarining katta tezligi ionlanishini ta’minlaydi. Gaz molekulalarining ionlanishi uchun elektronning harakat tezligi 1000 km/s dan yuqori bo’lishi lozim¹.

Elektronning siljishi ion siljuvchanligiga nisbatan ancha yuqori bo’ladi. Ionlanish paytida ajralib chiqqan elektron molekulalarining ionlanishini ta’minlaydi, ular zaryadlarga yoritiladi. Elektrodlar orasidagi gazda razryad bo’lganida musbat ionlar katod yuzasini bombardimon qilib elektroddan elektronlarni ozod etadi.