9-mavzu. Avtomatlashtirilgan loyihalash tizimlarining texnik sohalarda qo‘llanilishi

Matlab va MathCAD loyihalash tizimlari.

Matlabning 1-lahjasi 70-yillarning oxirlarida Nyu-Meksika va Stanford universitetida yozilib, matritsalar nazariyasi, chiziqli algebra, sonlar tahlili kursidan dars berish uchun qo’llanilgan.

Hozir tizimning imkoniyatlari keng darajada oshgan. Hozirda Matlab - bu muxandislik va ilmiy hisoblarning yuqori samarali tili. U matematik hisoblar, ilmiy grafikani vizuallashtirish va dasturlashni ta’minlaydi.
Matlab tizimi ko’proq qo’llaniladigan sohalar:

• 
  matematika va hisoblash
  
• 
  algoritmlarni qayta ishlash
  
• 
  hisoblash eksperimenti, modellashtirish imitatsiyasi, maketlash
  
• 
  berilganlarni tahlil qilish va natijalarni vizuallashtirish
  
• 
  ilmiy va muhandislik grafikasi
  
• 
  amaliyot dasturlarini qayta ishlash
  

Matlab - bu shunday interfaol (bevosita) tizimki, undagi asosiy ob’ekt bo’lgan massivning o’lchamlarini aniq yozish talab qilinmaydi. Bu esa juda ko’p hisoblashlarni(vektor, matritsa ko’rinishidagi) tez vaqtda echish imkonini beradi. Shuning uchun Matlabda xotirani dinamik taqsimlash evaziga C va Fortran tillaridagiga qaraganda amallar bajarish osonroq kechadi. Matlab tizimi bu ham amaliyot muhit, ham dasturlash tilidir. Tizimning eng kuchli tomonlaridan biri bu Matlab tilida ko’p marta foydalaniladigan dasturlar yozish mumkin.
Matlab tizimining yordam lahjasidan foydalanish mumkin va Adobe Acrobat yordamida PDF formatda chop qilish mumkin. Adobe Acrobat tahrirlovchisi matnni har xil shriftlarda, grafika va tasvirlar bilan kitobni o’qish imkonini beradi.
Agarda kompyuter Internet tarmog’iga ulangan bo’lsa, Matlab tizimi varag’iga chiqish mumkin.

Amaliy dasturlar paketi

Matlab tizimida amaliy dasturlar paketi mavjud:

• 
  Notebook
  
• 
  Symbolic Mathematics Toolbox
  
• 
  Control Systems Toolbox
  
• 
  Signal Processing Toolbox
  

Matlab tizimining dastur ta’minoti tarkibiga “tirik” kitob (MS Word tahrirlovchisi muhitidan) yaratish uchun yangi vosita qo’shilgan. Amaliy dasturlar paketi Notebook shunday vositadir. Amaliy dasturlar paketi Notebook muhitida yaratilgan hujjat M-kitob deb ataladi. M-kitobda matnlar, Matlab tizimi buyruqlari va ularning bajarilish natijalari joylashgan. M-kitobni yaratish yoki tahrirlashda Word tahrirlovchisi M-book maxsus shablonidan foydalanadi. Bu shablon Word tahrirlovchisi hujjatidan Matlab tizimiga kirish va uni formatlashni boshqarish imkonini beradi. Amaliy dasturlar paketi Notebook bilan ishlash uchun Word tahrirlovchisini yuklash kerak va yangi M-kitob ochish yoki mavjud M-kitobni tahrirlash kerak. Word tahrirlovchisi hujjatini M-kitobga aylantirish mumkin. M-kitobga matn kiritish Word tahrirlovchisida matn kiritishdan farq qilmaydi. Matlab tizimi buyruqlari va operatorlarini yozish uchun maxsus kataklardan foydalaniladi. Bu buyruq va operatorlarni matn ichida ham joylashtirish mumkin. M-kitob bilan ishlashda amaliy dasturlar paketi Notebookning quyidagi buyruqlaridan foydalanish mumkin:

• 
  Define Input Cell (kiritish yacheykasini yaratish)
  
• 
  Define AutoInit Cell (avtostart yacheykasini yaratish)
  
• 
  Define Calc Zone (hisoblash zonasini yaratish)
  
• 
  Undefine Cells (yacheykani matnga akslantirish)
  
• 
  Purge Output Cells (chiqarish yacheykasini o’chirish)
  
• 
  Group Cells (ko’p satrli kiritish yacheykasini yaratish)
  
• 
  Ungroup Cells (yacheykalar guruhini kiritish yacheykasiga akslantirish)
  
• 
  Hide/Show Cell Markers (yacheyka markerlarini yashirish/ko’rsatish)
  
• 
  Toggle Graph Output for Cell (grafika chiqarishni ta’qiqlash/ruxsat berish)
  
• 
  Evaluate Cell (yacheykani hisoblash)
  
• 
  Evaluate Calc Zone (zonani hisoblash)
  
• 
  Evaluate M-book (M-kitobni hisoblash)
  
• 
  Evaluate Loop (kiritish yacheykasini takrorlashda hisoblash)
  
• 
  Bring MATLAB to Front (Matlab buyruqlar darchasini 1-bo’lib ko’rinadigan holga keltirish)
  
• 
  Notebook Options (M-kitobdagi hisoblash natijalarini terminalga chiqarishni boshqarish)
  

Matlabni yuklash uchun PC yoki Mac da Matlab belgisi ustida sichqoncha ko’rsatkichini ikki marta bosish kerak. Uni Unix tizimida yuklash uchun amaliyot tizim satrida Matlab buyrug’ini berish kerak. Matlabdan chiqish uchun Matlab satrida quit buyrug’ini berish kerak.