9-mavzu. Korxona qudratini boshqarish reja

Yevropa Hamjamiyati - jahon iqtisodiyotiga integratsiyada yetuk integratsion guruh 1993 yil 1 noyabrgacha rasmiy ravishda etakchi Gʻarbiy Yevropa mamlakatlarining birlashgan guruhi Yevropa Hamjamiyati deb atalardi. Chunki u 1967 yildan soʻng mustaqil boʻlgan uch mintaqaviy tashkilot organlarining birlashishidan paydo boʻlgan:

• 
  Yevropa Koʻmir va Poʻlat Birlashmasi - EOUS (ECSO): mavjud bitim 1924 yilda kuchga kirgan;
  
• 
  Yevropa Iqtisod Uyushmasi - EAS (EEC): Yevropa uyushmasini tashkil qilish bitimi Rimda 1971 yilda qabul qilingan va 198 yili kuchga kirgan;
  
• 
  Yevropa Atom Energiyasi boʻyicha uyushma - Evraatom (EVRATOM): bitim 1984 yilda kuchga kirgan.
  

U rasmiy nomlanish bilan bir qatorda, boshqacharoq deb ham atalar edi: Yevropa Hamjamiyati (EH) yoki faqat Hamjamiyat.
1993 yil 1 noyabrda Maastrix bitimi kuchga kirgandan keyin, bu guruhning nomi rasmiy ravishda Yevropa Ittifoqi boʻldi:

1. 
   Yevropa Erkin Savdo Assotsiyasi (Uyushmasi) - Evropean security of Trade.
   
2. 
   «Erkin savdo toʻgʻrisidagi Shimoliy Amerika bitimi». North American of free Trade.
   
3. 
   European Economic Community.
   

Yevropa hamjamiyati doirasidagi birlashmaning rivojlanishida bir qator bosqichlar boʻlib oʻtdi, faqat ular quyi shakldan oʻtib, chuqurlashib bordi (erkin savdo zonasi, bojxona Ittifoqi umumiy bozor), yuqoriga - iqtisodiy va valyuta birligiga oʻtishi bilan a’zolar soni koʻpayishiga ham olib keldi.
Hozirgi vaqtda Yevropa Hamjamiyatining negizini barpo etish jarayoni yagona bozor, davlatlararo boshqarish tizimi amaliy yakunlandi va mamlakatlarning iqtisodiy, valyuta va siyosiy birligi shakllanishi yakunida ular bevosita yaqinlashdilar.
Yevropa Hamjamiyatiga toʻliq huquqqa ega boʻlgan 12 mamlakat kiradi: Bel’giya, Buyuk Britaniya, Albaniya, Gretsiya, Daniya, Irlandiya, Ispaniya, Italiya, Lyuksumburg, Niderlandiya, Portugaliya, Frantsiya.
Yevropa Hamjamiyati mexanizmining harakati, avvalambor, siyosiy- huquqiy boshqarish tizimiga asoslanadi. Ular umumiy milliy yoki mamlakatlararo organlardan hamda milliy davlat boshqaruvidan iborat.
Yevropa Hamjamiyatining asosiy hokimiyat tuzilishini izohlab beramiz. Vazirlar Maxkamasi (kengashi) qonuniy organ boʻlib, boshqaruv tizimida asosiy rol’ uynaydi. Unga yuqori darajadagi malaka bilan qabul qilinadi (amalda esa teng ovoz olishga harakat qilinadi).
Yevropa kengashi (Evrosovet) - yuqori organ boʻlib uning tarkibiga davlatlarning rahbarlari va Yevropa Uyushmasiga a’zo boʻlgan mamlakatlarning hukumat boshliqlari kiradi. Bu yerda printsipial masalalar muhokama qilinadi hamda qarorlar qabul qilinadi.
Yevropa Hamjamiyatining komissiyasi (komissiya, EHK) - ijro etuvchi organdir. U Vazirlar Mahkamasiga qonunlar loyihasini tasdiqlash uchun tavsiya etish huquqiga ega. Uning faoliyati juda keng va rang- barangdir
Masalan, komissiya bojxona tarkibiga rioya qilinishini, agrar bozor faoliyatini, soliq va bojxona siyosatini yuritish ishini nazorat qilishni amalga oshiradi va h.k.. U bir qator vazifalarni bajaradi, shu jumladan, ixtiyoridagi ijtimoiy mintaqaviy agrar fondlar asosida mablagʻ bilan ta’minlash vazifasini utaydi.
Komissiya mustaqil ravishda uchinchi mamlakatlar bilan muzokaralar olib boradi, shuningdek, unga umumiy byudjetni boshqarish huquqi berilgan. Faoliyatining asosiy yoʻnalishlaridan biri milliy qonunchilik, standart va normalarni tartibga keltirishdir.
Yevropa Parlamenti (Yevroparlament) - nazoratchi organ. Komissiya faoliyatini nazorat qiladi va byudjetni tasdiqlaydi. Vazirlar Maxkamasi va Yevropa Hamjamiyati komissiyasining faoliyati oʻzaro bogʻliqdir.
Yevropa Hamjamiyati Sudi - yuqori organ. U bitimlarning bajarilishini va Yevropa Hamjamiyati asosiy printsiplarining amalga oshishini ta’minlaydi.
Bulardan tashqari, boshqa boshqaruv va konsul’tativ organlar, yana turli yordamchi tashkilotlar - tur kumitalar, komissiyalar, yordamchi komissiyalar, moliyani tartibga solish fondlari mavjud.
Yevropa Hamjamiyati boshqaruv huquqida eng yuqori oʻrinni EH ni tuzish va kengaytirish toʻgʻrisidagi xalqaro bitim, shuningdek, Hamjamiyat faoliyatini yuritishga oid boshqa bitimlar egallaydi.
Bu dastlabki qonunchilik EH konstitutsiyasini hosil etadi.
Ikkinchi qonunchilik reglamentlar, driktivalar (koʻrsatmalar), qarorlar, tavsiyalar va mulohazalar tarzida taqdim qilingan.
Reglamentlar (ish tartibi) oʻzining statusiga koʻra, EH ga a’zo boʻlgan mamlakatlarning milliy qonunchiligidan ustun turadi va har kaysi mamlakat hududida qonun kuchini egallaydi.
Direktivalar qonunlashtirilgan hujjat boʻlib, ular umumiy qoidalarni belgilaydi va EHga a’zo boʻlgan mamlakatlarning maxsus qarorlarini aniqlashtiriladi..
Qarorlar tub mohiyati bilan individual tarzida boʻladi. Ular shaklan majburiy kuchga ega boʻlmasada, ma’lum darajada huquqiy ahamiyatga ega.
Tavsiyalar va muloxazalar ijro etish uchun majburiy emas.
Gʻarbiy Yevropa iqtisodiyotini birlashtirish jarayonida huquq markazdan uzoqlashish gʻoyalariga ta’sir etishda faol rol’ uynaydi. EH doirasida yagona huquqiy maydon yuzaga keltirilgan.²