A. A. Karimov j. E. Kurbanbayev s. A. Jumanazarov


Ustav kapitalini shakllanishini va o‘zgarishini hisobda



Yüklə 4,73 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə218/294
tarix24.12.2023
ölçüsü4,73 Mb.
#192262
1   ...   214   215   216   217   218   219   220   221   ...   294
Buxgalteriya hisobi A A Karimov, J E Kurbanbayev, S A Jumanazarov

15.2. Ustav kapitalini shakllanishini va o‘zgarishini hisobda
aks ettirish
Korxonaning o ‘z m ablagiarini shakllantirish asosiy manbai b o iib
uning mulkdorlari tomonidan korxonaga qo‘yilgan m ab lagiar majmui 
b o ig an ustav kapitali hisoblanadi. Ustav kapitalini shakllantirish tartibi 
qonunchilik va ta ’sis hujjatlari bilan amalga oshiriladi.
Ustav kapitali - bu ta’sis hujjatida belgilangan doiradagi faoliyatni 
ta’minlash uchun ta ’sischilaming (ishtirokchilaming) korxona mulkiga 
qo‘ygan m ab lag iari (ulushlari, aksiyalar nominal qiymatida va 
hokazolar)ning pul ifodasidagi yigin disid ir108.
Ustav kapitali - korxona faoliyatini yuritish, davom ettirish uchun 
ta ’sischilaming korxona mulkiga yo ‘naltirilgan m ablagiarining pul 
ifodasidagi y ig in d isid ir’09.
Tashkilot ustav kapitaliga pullar, qimmatli qog‘ozlar, boshqa 
buyumlar yoki mulkiy huquqlar yoxud pul bahosiga ega boshqa 
huquqlar kiritilishi mumkin.
108 2 1 -so n B H M S “ X o ‘j a l i k y u r itu v c h i su b y e k tla r m o liy a v iy -x o ‘ja lik f a o liy a tin in g b u x g a lte riy a h iso b i sc h y o tla r 
reja si v a urn q o ‘lla s h b o ‘y ic h a Y o ‘r iq n o m a ” g a 2 -ilo v a .4 -q is m 8 - b o ‘lim l- § 3 4 1 -b a n d .
F in a n cia l a n d m a n a g e ri a c c o u n tin g , 12 e, C a rl S. W arren , J a m e s M .R e ev e , J a n a th a n 1081 p a g e
484


Ustav kapitaliga olingan hissalar, shu jumladan aksiyalami 
(ulushlami) joylashtirish bahosining ulaming nominal qiymatidan 
(dastlabki miqdoridan) ortiq summasi daromad sifatida qaralmaydi va 
tegishincha, unga foyda solig‘i va yagona soliq to‘lovi solinmaydi (Soliq 
kodeksining 129 va 355-moddalari).
Ustav kapitali - huquqlar va imtiyozlar olish uchun korxona 
muassislari tomonidan ta ’sis hujjatlariga muvofiq qo‘shilgan hamda 
korxona xo‘jalik faoliyatini amalga oshirish uchun zam r bo‘lgan moddiy 
boyliklar, pul mablag‘lari va xarajatlar majmuidir110.
Kengroq m a’noda ta ’rif beradigan b o isak , uni shunday ta ’riflash 
mumkin: Ustav kapitali - xo‘jalikning daromad (foyda) olish maqsadida 
ro‘yobga chiqarish uchun zarur b o ‘lgan dastlabki m ablag‘lar manbai, 
uning boshqarilish jarayonida har bir a ’zoning hissasi va xususiy 
kapitalini oshirish maqsadida kiritilgan mablag‘lari hamda o ‘z 
kreditorlarini, 
ta’sischilarining 
qiziquvchanligini 
kafolatlovchi 
mablag4 lar manbaidir.
Ustav kapitali hisobini tashkil etish va uni yuritish amaldagi 
qonunlar va ta’sis hujjatlari asosida amalga oshiriladi. Ustav kapitaliga 
hissa shaklida qo‘shiladigan moddiy va nomoddiy aktivlar ta’sischilar 
kelishuviga 
yoki yuridik shaxs ijroiya organining qaroriga k o ‘ra 
baholanadi hamda hisobga olinadi.
Ustav kapitalining holati va harakati to‘g ‘risidagi axborotlami 
umumlashtirish quyidagi schyotlarda amalga oshiriladi:
8310-“0d diy aksiyalar”;
8320-“Imtiyozli aksiyalar”;
8330-“Pay va ulushlar”.
Ustav kapitali harakatining buxgalteriya hisobi 13-jumal orderda 
yuritalidi. Yuqorida ta’kidlab o ‘tilganidek, ustav kapitalining analitik 
hisobi 
ishtirokchilar 
(ta’sischilar) 
bo‘yicha 
kartochkalar 
yoki 
vedomostlarda yuritiladi.
110 K a rim o v A ., Islo m o v F., A v lo q u lo v A. B u x g a lte riy a h iso b i. - Т .: “S h a rq ” N M A K , 2 0 0 4 . - 3 6 2 bet.
485


8310-“0 dd iy aksiyalar” - schyoti oddiy aksiyalaming qiymatini 
qo‘shilgan holdagi aksiyadorlik kapitalining holati va harakati 
to‘g ‘risidagi axborotlami umulashtirish uchun m o‘ljallangan.
8320-“Imtiyozli aksiyalar” - schyoti imtiyozli aksiya ko‘rinishida 
chiqarilgan hissadorlik kapitalining holati va harakati to ‘g ‘risidagi 
axborotlami umumlashtirish uchun m oijallangan.
Aksiyalar 8310-“0ddiy aksiyalar” va 8320-“Imtiyozli aksiyalar” 
schyotlarda aksiyalaming nominal qiymati bo‘yicha hisobga olinadi.
8330- “Pay va ulushlar” - schyoti o ‘zida mulk egasining kapitali 
yoki 
korxonalaming 
tashkiliy-huquqiy 
shakllariga 
asosan 
qatnashuvchilaming ulushlarini mujassamlashtiradigan korxonaning 
ustav 
kapitalini 
holati 
va 
harakati 
to ‘g ‘risidagi 
axborotlami 
umumlashtirish uchun m o‘ljallangan.
Aksiya — o ‘z egasining aksiyadorlik jam iyati foydasining bir 
qismini dividendlar tarzida olishga, aksiyadorlik jamiyatini boshqarishda 
ishtirok etishga va u tugatilganidan keyin qoladigan mol-mulkning bir 
qismiga 
bo ‘lgan 
huquqini 
tasdiqlovchi, 
amal 
qilish 
muddati 
belgilanmagan egasining nomi yozilgan emissiyaviy qimmatli qog‘oz.
Aksiyadorlik jamiyatlari ikki turdagi: oddiy va imtiyozli aksiyalar 
chiqarishi mumkin. Jamiyat oddiy aksiyalami joylashtirishi shart, 
shuningdek imtiyozli aksiyalami joylashtirishga haqli. Joylashtirilgan 
imtiyozli aksiyalaming nominal qiymati jam iyat ustav fondining (ustav 
kapitalining) yigirma foizidan oshmasligi kerak111.
Jamiyat oddiy aksiyalami joylashtirishi shart, shuningdek imtiyozli 
aksiyalami joylashtirishga haqli. Joylashtirilgan imtiyozli aksiyalaming 
nominal qiymati jam iyat ustav kapitalining yigirma foizidan oshmasligi 
kerak.
111 0 ‘z b e k is to n R e s p u b lik a s in in g 2 0 1 4 -y il 6 -m a y d a g i “ A k s iy a d o rlik ja m iy a tla r i v a a k s iy a d o rla m in g h u q u q la rin i 
h im o y a q ilis h t o ‘g ‘ris id a ” g i Q o n u n i (y an g i tah riri), 1 6 -m o d d a
486


15.2-rasm. 

Yüklə 4,73 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   214   215   216   217   218   219   220   221   ...   294




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin