A. A. Solonitsina
Yüklə 2,91 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana A.A. Solonitsina. “Peşə etikası və etiket” 39 İŞGÜZAR ETİKA Bildiyimiz kimi etika insanın davranış normalarının toplu- sudur. Bu tərifdən şıxış edərək işgüzar etikanı insanların müxtəlif fəaliyyət sferalarındakı davranış prinsipləri kimi tərif edə bilərik. İşgüzar etika – işgüzar özünüidarəetmənin qayda və prin- sipləridir. İşgüzar etika müəyyən edilmiş məqsədə çatmaq üçün idarəçi və istənilən iş insanının tabe olduğu ideallar sistemidir. İşgüzar etika maddi və mənəvi prinsiplər üzərində qurul- muşdur hansı ki, dövlət və beynəlxalq normalar tərəfindən dəstəklənir. İdarəçilər uğur əldə etmək üçün ilk növbədə danı- şıqlar aparmağı, vahid komanda ilə hərəkət etməyi, özünə tabe olanları idarə etməyi və konfliktsiz işləməyi bacarmalıdır. Hər idarəçi ən azından işgüzar etikanın əsaslarını bilməlidir. İşgü- zar etikanın əsasını peşə etikası təşkil edir hansı ki, işçilər, tə- rəfdaşlar, müştərilər, rəqiblər arasındakı münasibətləri tənzim- ləyir. İşgüzar etika biznesin fəaliyyət sferasından asılı olma- yaraq biznes qanunları çərçivəsində həyata keşirilir. Fəaliyyət növündən asılı olmayaraq işgüzar etikanın normaları və qayda- ları milli, etik ənənələrə uyğun şəkildə qurulmalıdır. İşgüzar etika insanın özünün ruhi xarakterindən, mənliyindən, təhsilin- dən, insanları idarəetmə qabiliyyətindən və cəmiyyətdəki ye- rindən asılıdır. Düzgünlük, təkəbbürlülük, mehribanlıq, ədalət- lilik, nəzakət bunların hamısı işgüzar etikaya daxil olan keyfiy- yətlər sırasındadır. İşgüzar etikanı müxtəlif ölkələrin biznesmen- lərinin ayrılmaz hissəsi hesab etmək olar. İşgüzar etika əsasən müəyyənləşdirilmiş normalardır hansı ki, iş stilini təyin edir, şirkətlərarası münasibəti tənzimləyir, biznesmenlərə fəaliyyətin- www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana A.A. Solonitsina. “Peşə etikası və etiket” 40 də yön verir. İşgüzar etika ölkələrin tarixən yaranan ənənə- lərinə görə formalaşır. Bu səbəblə digər ölkələrlə əlaqə quran idarəçilər ilk növbədə həmin ölkənin qayda qanunlarına uyğunlaşmalıdır. Ənənəvi işgüzar etikanı mikroetik və makroetika sahələ- rinə ayırırlar. Mikroetika əsasən cəmiyyətin makrosubyektləri arasındakı sosial-iqtisadi və mənəvi münasibətlərini öyrənir. Məsələn, təşkilatlar, dövlət və cəmiyyət bir bütün kimi və s. Makroetika isə əsasən təşkilat daxili münasibətləri öyrənir və tənzimləyir. Üfüqi səviyyədə müxtəlif təşkilatlar arasında eyni xarakterə malik subyektlər arasında mənəvi əlaqələr mövcudur. Mənəvi münasibətlər sistemində mütəxəssislər makrosubyekt- lər arasında iki səviyyəni müəyyənləşdirmişlər: üfüqi və şaquli münasibətlər. Şaquli səviyyədə isə müxtəlif xarakterli obyekt- lər arsındakı münasibətlər öyrənilir. Bu səviyyəyə təşkilat-döv- lət, təşkilat-cəmiyyət arasındakı münasibətləri misal göstərə bi- lərik. İnsanların əksəriyyəti etik qərarları mikrosəviyyədə qəbul edirlər. Məsələn insanın öz davranışına cavabdehlik daşıması kimi. Hər bir insan digərlərinə təsir edə biləcək qərarlar ala bi- lər: Məs.öz yaxınlarının rifahına olan münasibətlər və ya həm- karına olan münasibət. Ancaq müəyyən müddət sonra insanlar makrosəviyyədə qərarlar verməyə başlayır: məs. dövlət siyasə- tinin formalaçmasında iştirak etmək kimi. Bu gün işgüzar etika hər bir qurumun idarə olunması mə- dəniyyətinin səviyyəsini müəyyənləşdirən mühüm amildir. İş- güzar etikanın kodeksi əsasən işçilərin davranış qaydaları məc- muəsi şəklində öz ifadəsini tapır. Bu gün işgüzar etika kodeksi demokratik ölkələrdəki şirkətlərin ən mühüm daxili sənədidir. www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana A.A. Solonitsina. “Peşə etikası və etiket” 41 İşgüzar etika həmçinin inkişaf etmiş ölkələrdə hökumət və qey- ri hökmət qurumlarında işçilərin davranışını nizamlayan vacib sənəddir. Qeyd etmək lazımdır ki, işgüzar etika hər bir konkret qurum üçün fərdi planda tərtib olunur. İşgüzar etika müvafiq olaraq insanların biznesdə davranışını öyrədir. Peşəkar etika işgüzar etikanın tərkib hissəsidir və müəyyən peşələr üçün davranış normalarının təyinidir. Ən çox işlənilən və məlum olan həkimlər və vəkillərin peşəkar etik prinsipləridir. İşgüzar etikanın normaları fəaliyyət növündən asılı olaraq bir-birindən köklü surətdə fərqlənir. Bu və ya digər şirkətətin etik prinsip- lərini müəyyənləşdirən sənədləri adlandırmaq üçün bir çox islahatlar mövcuddur. Adətən daha qısa sənədlər missiya, bə- yannamə, ümumi prinsiplər haqqında maddələr, daha geniş sənədlər isə işgüzar etika kodeks adlanır. Yazılmış kodekslərin əksəriyyətinin məqsədi hər bir əməkdaşın şirkətin etik prinsip- lərini dəqiq dərk etməsidir. Hər bir şirkətin nizamnaməsinin məqsədi nəinki əməkdaşların etik prinsiplərə uyğun rəftar etməsinə istiqamətlənib, bir qayda olaraq hər bir kodeksdə şir- kətin əsas məqsədi və dəyərləri əks olunur. Onlar müvəffəqiy- yətin əsası hesab olunur. Onlar istehlakçılar, ictimaiyyət, kiv, nəzarət orqanları, hökumət müəssisələri və ümumiyyətlə şirkə- tin uğurunun asılı olduğu qurumların hamısında etimad döğur- malıdır. Kodeksin hazırlanması biznes etikası sahəsində səriş- təli olan adamlara həvalə edilə bilər. Onu hazırlayarkən aşağı- dakıları icra etmək zəruridir. Sıravi işçidən tutmuş rəhbərliyə qədər şirkətin bütün əməkdaşlarına ünvanlanan və yeni kodek- sə dair bütün rəy və arzuları əks etdirən uyğun suallar toplusu- nu hazırlamaq, yeni kodeksin layihəsini bütün işçilərlə bir neçə www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana A.A. Solonitsina. “Peşə etikası və etiket” 42 dəfə müzakirə etmək və onların qeydləri əsasında ən dolğun variantı hazırlamaq. Kodekslərin tərtibi: - istehlakçıları yüksək keyfiyyətli məhsul və xidmətlərlə təmin edtmək; - Əməkdaşların əmək təhlükəsizliyi və sağlam mühit üçün şəraitin vaxtında təmin olunması, hər kəsə ədalətli münasibət, insanın şəxsiyyət və ləyaqətinə hörmətlə yanaşmaq ; - Rəqiblərlə şərəfsiz rəqabətdən şəkinmək və bazarların inhisarlaşmasına yol verməmək öhdəliyi. Şəkil 4 XX əsrin sonlarına doğru Qərb ölkələrində işgüzar dairə- lərin, ayrı-ayrı təşkilatların fəaliyyətində sosial məsuliyyət hissi ön plana çıxır. Buna səbəb etik dəyərlərə münasibətin zəiflə- məsi idi. Ona görədə bu problemin aradan qaldırılması zərurəti yaranır. Biznes etikası və işgüzar etika anlayışı aktuallaşır. İş- www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana A.A. Solonitsina. “Peşə etikası və etiket” 43 güzar etika biznes fəaliyyətinə aiddir və hər bir təşkilat öz işini daha da qabağa aparmaq, cəmiyyətdə nüfuz qazanmaq üçün özünün proqramlarını, metod və yanaşmalarını müəyyənləş- dirməyə çalışır. İşçilərin etik davranış səviyyəsinin yüksəldil- məsi üşün dünyanın aparıcı şirkətlərinin qəbul etdikləri daha geniş yayılmış yanaşmalar var. Etik normaların hazırlanması, təşkilatın və müəssisənin etik normalarının ümumi dəyərləri və qaydalarına dair sistemlər müəyyənləşdirilir. məs.rüşvət, hədiy- yələrin verilməsi və qəbul edilməsi, tutduğun mövqedən sui- istifadə, fırıldaq, maraqların toqquşması zəminində münaqişə- lər, qanunun pozulması, şirkətin sirlərinin açılması, komerrsiya sirri, informasiyanın qərəzli məqsədlər üçün istifadə edilməsi, siyasi təşkilatlara qeyri-qanuni maliyyə ayrılması və. s. məsələ- lər diqqət mərkəzində saxlanılır. Bu addımları atan insanlara qarşı cəza tədbirləri nəzərdə tutulur. Bir qayda olaraq etik normativlər “Etik davranış kodeksi” formasında tərtib olunur. Yüklə 2,91 Kb. Dostları ilə paylaş:
|