A. F. Shaxidov, A. D. Qayumov, R. M. Xudayqulov
Yüklə 7,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
9.2 O‘yma o‘yish va ko‘tarma qurish Qish vaqtida ko‘tarmani qoya-tosh va yirik donali gruntlardan, shuningdek changsiz qumlardan qurish mumkin. Namlik qulay namlikdan kam bo‘lganda gilli gruntlardan va changli qumlardan ham qurish mumkin. Yo‘l poyi turg‘unligi ishlab chiqarishda shaxsiy loyihaga asosan olib borilsa, namligi yuqori bo‘lgan gilli gruntlarni ham qullash mumkin. Bog‘langan gruntlarni erigan holda qo‘llash kerak (texnikani uch smenada ishlatib va o‘yma ustini issiqlik o‘tkazuvchi material bilan qoplab). Agar ko‘tarma tarkibida muzlagan grunt bo‘lagi bo‘lsa, o‘lchami va miqdori chegaralanib, ko‘tarmaga bir tekis yoyiladi. Bo‘laklarning umumiy soni ko‘tarma umumiy hajmining 30 % dan oshmasligi, ko‘tarmani panjarali katoklar, shibbalovchi mashinalar yoki plitalar bilan zichlashda bo‘laklar o‘lchami 30 sm dan oshmasligi, gruntlarni pnevmog‘ildirakli va tebratuvchi katoklar bilan zichlashda 15 sm dan katta bo‘lmasligi kerak. Bo‘laklar yon qiyalik yuzasiga 1 m dan kam masofada joylashmasligi kerak. Agar ko‘tarma tarkibida muzlagan grunt bo‘laklari bo‘lsa, ular eriganda 30 % ga cho‘kishini ko‘zda tutiladi. Gruntlarni muzlaguncha zichlashtirish zarur. Shuning uchun qish 138 oylarida real iqlim sharoitidan kelib chiqib, tajribalar har bir ob'yektda o‘tkazib belgilanadi zichlashtirish tartibi. Gruntlarni yaxshilab zichlashtirish uchun og‘ir panjarali va kulochokli katoklar, shuningdek, og‘ir shibbalagichlardan foydalanish mumkin. Bu vositalar bilan qalin qatlamlar zichlashtiriladi; muzlagan bo‘laklar samarali maydalanadi; shibbalagichlar kichik qamrab olish masofasida yaxshi ishlaydi. Bir smena avval kavlanaytgan o‘yma yoki rezerv yuzasi qordan va muzdan tozalanadi, keyinchalik tozalanadigan maydon yuzasi yer texnikasining smenali ish unumdorligidan havoning mos haroratida aniqlanadi. Gruntni kavlash cho’michining o‘lchami 0,65 m 3 bo‘lgan ekskavator bilan to‘xtovsiz olib boriladi; faqat kuchli qor yog‘ishda va shamolda to‘htatiladi va qor va muz to‘liq olib tashlangandan so‘ng qaytatdan boshlanadi. Qamrab olish masofasini uzunligi bunday gruntni harorati 2 o S gacha kamayguncha zichlab olishga ulgurish hisobidan belgilanadi. Ko‘tarmaga grunt surilish tekisligi xosil bo‘lmasligi uchun gorizontal qatlam bilan yotqiziladi. Qatlam qalinligi amaldagi zichlashtiruvchi texnikaga bog‘liq. Agar gruntni muzlashdan saqlash tadbirlari ko‘rilmagan bo‘lsa yoki yetarlicha bo’lmasa, qish vaqtida yo‘l poyini qurishda muzlagan gruntni kavlashga to’g’ri keladi. Yuqori muzlagan qobiqni bo‘shatish uchun traktorli bo‘shatgichlar ishlatiladi, uning qalinligi kam bo‘lganda (0,1-0,2 m) buldozer ag’dargichiga montaj qilingan tishlardan foydalaniladi. Cho’michining sig‘imi 0,65-1,0 m 3 bo‘lgan to‘g‘ri kurakli ekskavator bilan qalinligi 0,25-0,4 m bo‘lgan muzlagan gruntni dastlab bo‘shatmasdan kavlab bo‘lmaydi. Muzlash chuqurligi 0,4 m dan ko‘p bo‘lganda gruntni mexanik ravishda bo‘shatish (maydalash) uchun qoziq yoki shar shaklidagi 2,0-2,5 tli, ekskavator strelasiga osilgan urib yumshatuvchi qurilmalar yoki dizel-bolg‘a bilan bosiladigan qoziqsimon bo‘shatgichlar qo‘llanadi. 139 Agar ob'yekt aholi yashash joyidan tashqarida joylashgan va ish hajmi kerakli darajada katta bo‘lsa, muzlagan gruntni bo‘shatish va kavlash portlatish yo‘li bilan ag’dargichga otib amalga oshiriladi. Muzlash chuqurligiga bog‘liq ravishda shpurli yoki skvajinali zaryadlar qo‘llanadi. Zaryadlarni to‘ldirish uchun qum, shlak yoki maydalangan muzlagan gruntdan foydalaniladi. Portlatib yumshatilgan grunt smena davomida, kuchli sovuqda (-20 o S past) qayta muzlamasligi uchun 3-4 soat davomida tozalanadi. Yüklə 7,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|