A. I. Karshibayev n. O. Ataullayev b. Sh. Narzullayev

5.2. Kabel tarmog‘ida elektr energiya isrofini kamaytirish. 
Kabel liniyasida aktiv quvvat isrofi quyidagiga teng:
2
3
л
л
л
P
I R
 
(5.8)
Bu yerda,
л
I
- liniyadagi faza simidagi tok kuchi;
л
R
- liniyaning bitta
fazasidagi aktiv qarshiligi.
Liniya fazasidagi tok kuchi va uning qarshiligi quyidagi formula
bo‗yicha aniqlanadi:
3
cos
л
л
ном
P
I
U


, (5.9)
л
л
л
l
R
S


(5.10)

---

---

266
Bu yerda,

л
P
- liniya yuklamasining aktiv quvvati, Vt;
.
л ном
U
- tarmoq
liniyasidagi nominal kuchlanish, V;
cos

- yuklamaning quvvat
koeffitsienti;

- sim materialining solishtirma qarshiligi, om*mm
2
/m
(alyuminiy uchun
0,028
а


, mis uchun
0,0175
м


, po‗lat uchun
0, 01 0,14
п



);
л
l
- sim uzunligi, m;
л
S
- simning ko‗ndalang kesim yuzasi, mm
2
. (5.8)
- (5.10) ifodalarga ko‗ra quyidagi formulani yozish mumkin:
2
2
2
.
cos
л л
л
л
л ном
l P
P
S U


  
(5.11)
(5.11) formulaga ko‗ra, kabel liniyalarida elektr energiyani quyidagi
yo‗llar bilan iqtisod qilish mumkin:
-
Liniya
uzunligini
qisqartirish,
misol
uchun,
sex
transformatoridan elektr energiya qabul qiluvchigacha;
-
Aniqlangan
texnik-iqtisodiy
hisoblar
bo‗yicha
yetarli
qiymatlarigacha liniya kesimini oshirish;
-
Elektr o‗rnatmalarining quvvat koeffitsientini oshirish;
-
Tarmoq kuchlanishini oshirish.
Kabel liniyalarining uzunligini qisqartirishda elektr ta‘minoti
yo‗llarini quyidagicha tiklash mumkin:
-
Sexga yuqori kuchlanishni kiritish, ya‘ni sex ichiga pasaytiruvchi
transformator o‗rnatish;
-
Korxona hududi bo‗ylab podstantsiyani joylashtirish uchun oqilona
joy tanlash.
Kuchlanish oshishida, energiya va aktiv quvvat isrofi sezilarli
darajada kamayadi. Shuning uchun, bular kuchlanish kvadratiga teskari
proporsionaldir.
Agar sexdagi 0,38 kV li kuchlanishi o‗rniga 0,66 kV li kuchlanishi
ishlatilsa, u holda liniyadagi isrof
2
2
0,66
0,38
/
0, 66 / 0,38
2,98
P
P




marta
kamayadi.
Kabel liniyasi va tarmog‗idagi aktiv quvvat isrofi quyidagicha
topiladi:

---

---

267
2

3
1,1
*10 ,
л
л
л
л
l
P
n I
кВт
S


 
(5.12)
Bu yerda, 1,1 – liniya o‗tkazish usuli va o‗tish kontaktlari qarshiligi
hisobining koeffitsienti; n – liniyadagi fazalar soni; I
l
– liniyadagi faza
toklarining o`rtacha qiymati, A.
Tarmoqdagi elektr energiyani tejashda kabellarning ko‗ndalang
kesimini o‗zgartirish bilan yuqori kuchlanishda uzatiladi, kVt*s:
2
2
1
2
1
2
0, 0033
(
)
c h
I
I
W
l t
S
S




(5.13)
Bu yerda,
c
l
- yuqori kuchlanish uzatilayotgan elektr tarmog‗ining
uzunligi, m; I
1
va I
2
– faza toklarining o‗rtacha qiymatlari, A; S
1
va S
2
–
yuqori va quyi kuchlanishdagi tarmoq kabelining kesim yuzasi, mm
2
; t
h
–
hisoblangan davr, s.
Sim
kesimni
va
materialini
almashtirganda,
kuchlanishni
o‗zgartirmasdan liniya uzunligini kamaytirish bilan elektr energiyani
tejashga olib keladi, kVt*s.
2
1 1
2 2
1
2
0, 0033 (
)
h
l
l
W
I
t
S
S


 

(5.14)
Bu yerda, I – bitta faza yuklamasidagi tokning o‗rtacha kvadratik
qiymati, A;
1
1
1
,
,
l
S

va
2
2
2
,
,
l
S

- uzunlik, m, materialning solishtirma
qarshiligi, om*mm
2
/m, simning kesim yuzasi mm
2
.
Agar yuklama ostida asosiy liniyaning zaxirasini parallel ravishda
ulansa, tarmoqdagi elektr energiya isrofini kamaytirish mumkin bo‗ladi.
Ushbu holatda, agar liniya simining uzunligi va kesim yuzasi bir xil bo‗lsa,
u holda elektr energiya isrofi 2 martaga kamayadi.