A. I. Karshibayev n. O. Ataullayev b. Sh. Narzullayev

Misol 5.3. 
TM 630 – 6/0,4 630 kVA quvvatli transformator aktiv
quvvati kompensatsiyalashgacha P=450 kVt va reaktiv quvvati esa
Q
DK
=400 kVar ga teng. Transformatorning ulanuvchi kabel liniyasi va
yuklamasi R=0,19 Om qarshillikka ega.
Kompensatsiyalashgacha
transformatorning
to‗liq
yuklamasi
quyidagiga teng:

---

---

273
2

2
2
2
450
400
602
DK
DK
S
P
Q





kVA
Liniyadagi tok kuchi:
2
2
3
602*10
915, 7
1, 73*380
3
DK
DK
ном
P
Q
I
А
U




Liniyadagi aktiv quvvat isrofi:
2
2
2
2
6
2
2
450
400
(
) *10 *0, 019
48
380
DK
DK
ном
P
Q
P
R
кВт
U






Kompensatsiyalovchi qurilmani ulagandan keyin kondensator
batareyasining quvvati
300
KK
Q
кВар

ga tengligidan transformatorning
to‗liq quvvati quyidagiga teng:
2
2
2
2
(
)
450
(400 300)
460
ПК
DK
KK
S
P
Q
Q
кВА







Liniyadan oqayotgan tok kuchi:
2
2
2
2
3
(
)
450
100 *10
700
1, 73*380
3
DK
KK
ПК
ном
P
Q
Q
I
А
U






Liniyadagi aktiv isrof:
2
2
6
2
(450
100 ) *10
*0, 019
28
380
ПК
P
кВт




Shunday qilib, kompensatsiya qurilmasi ishlatilganda liniyadagi aktiv
isrof quyidagiga teng:
48 28 20
DK
ПК
P
P
P
кВт
  

  
Transformator ishlayotgan vaqtida energiyani tejash quyidagicha
topiladi:
,
*
r
r
W
Pt кВт с

 
Kompensatsiyalovchi qurilma ishlatilganda liniyadagi tok kuchi 24 %
ga kamayadi, transformatorning to‗liq yuklamasi esa 602 kVA dan 460,9
kVA gacha kamayadi. Ushbu transformatorda qo‗shimcha aktiv quvvat
yuklash mumkin.
2
2
2
2
630
100
450 172
K
Tном
ПК
P
S
Q
P
кВт


 




---

---

274
5.4. Elektr yuritmasida elektr energiya tejamkorligining texnik 

vositalari va usullari. 
Ishchi mexanizmli elektr yuritmalarning tizimlari ishlab chiqarilgan
elektr energiyasidan 55–60 % gacha iste‘mol qiladi. Elektr dvigatellar
ventilyatorlarni, kompressorlarni, nasoslarni va boshqa ishlatiladigan
jihozlarni harakatga keltirish uchun xizmat qiladi. Elektr yuritmali
tizimlarda elektr energiya isrofining darajasi yetarlicha yuqori va 20–40 %
ga teng.
Bugungi kunda elektronikaning rivojlanishida ED parametrlarini
rostlash tizimlari qo‗llab chiqarilmoqda. Bu esa elektr energiya isrofini
minimallashtiradi.
Rostlanuvchi
va
rostlanmaydigan
elektr
yuritmalarda
elektr
tejamkorlikning texnik vositalari va usullarini ko‗rib chiqamiz.