A. I. Karshibayev n. O. Ataullayev b. Sh. Narzullayev

5.7. Siqilgan havoni taqsimlash va ishlab chiqish. 
Siqilgan havo energo manbalari kabi issiqlik hosil qilish manbalarida,
neft, mashinasozlik va metallurgiya sanoatida keng qo‗llaniladi. Siqilgan
havo presslarda, avtomatika tizimlarida, boltalarda, detallarni tozalashda,
pnevmatik qurilmalarning manbasi uchun va donador matyerialar tsement,
un va boshqalarni ko‗chirish jihozlarida ishlatiladi. Korxonadagi siqilgan
havoni taqsimlash va ishlab chiqish tizimi kompressor stantsiyasi 1 va
taqsimlash tizimi (havo tarmog‗i) 2 da ishlaydi (rasm 5.10).
Kompressor stantsiyasi bir nechta elektr dvigatel 4 yuritmali
kompressorlar 3, so‗rish filtrlari 5, havo sovitkichi 6, nam ajratgichi 7,
havo to‗plami 8, havo quritgichi 9, ulanuvchi tso‘moprovodlardan 10
iborat. Kompressor stantsiyasi tarmoqda moy, nam va kichik chang
zarrachalaridan tozalangan aniq bosimdagi siqilgan havoni beradi. Agar
iste‘molchi tarmoqqa ulansa, kompressor stantsiyasi chiqishidagi
bosimdan farq qiluvchi bosimga ega bo‗lsa, u holda bosimni kamaytirib
rostlash uchun drossel, bosim reduktori, injektor va bosim rostlagichi
qo‗llaniladi.
Kompressor stantsiyasining yuklamasi (siqilgan havo sarfi) sutka
mobaynida ishlovchi iste‘molchining har xil soniga o‗zgaradi.
Ekspluatatsiya jarayonida tarmoqdagi teshiklardan havo chiqib ketishi
hisobidan siqilgan havo isrofi mavjud bo‗ladi.

---

---

290
5.10. Rasm. Siqilgan havoni taqsimlash va ishlab chiqish tizimi. 

5.8. Kompressor elektr dvigatelining iste’mol quvvati.
Kompressorlar markazdan qochma, o‗qli va porshenli turlarga
bo‗linadi. Markazdan qochma va o‗qli kompressorlarning quvvati quyidagi
formula orqali aniqlaniladi, kVt:
.
(
)
0, 24
T
P
H
BC
T
ном ц
M
G C T
T
Q
P
к




(5.40)
Bu yerda, k – atrof muhitda issiqlik isrofi koeffitsienti (katta o‗qli
kompressorlar uchun k=101-102, kichik markazdan qochma mashinalari
uchun k=1,08-1,1), G
T
–kompressor orqali o‗tuvchi haqiqiy havo sarfi.
2
298
*
273
T
G
V
P
t



C
P
- har xil qiymatdagi haroratlarda T va doimiy bosimda havoning
issiqlik sig‗imi, T
n
– kompressor chiqishidagi havo harorati, K, T
VS
–
kompressor kirishidagi havo harorati, K, Q
T
– issiqlik miqdori, kkal/s:
''
'
(
)
T
B
B
B
TB
Q
C T
T G


Bu yerda, G
TB
– sovituvchi suv sarfi, m
3
,
'
''
2
2
,
T T
- muzlatgichga va
undan keyingi sotuvchi suv harorati, S, ƞ
m
– kompressorning mexanik
F.I.K. (0,97-0,98 teng bo‗lishi mumkin). ɣ - havo zichligi, 1,293 kg/m
3
teng (0
0
S va 760 mm.simob ustunida), V – sarf o‗lchagich ko‗rsatkichi,

---

---

291
m

3
/s, t
B
– havo harorati,
0
C, P – o‗lchash joyida havoning absolyut bosimi,
kgs/sm
2
.
Porshenli kompressorning quvvati, kVt:
.
инд
ном п
мех
Р
P


(5.41)
Bu yerda,
мех

- kompressorning mexanik F.I.K.
(1
)
1, 639
1
инд
ном
инд
ном
ВС h viag
Р
Р
С
k
Р
р V
k


 


инд
C

- havo uchun indikatorli quvvat isrofining koeffitsienti, R
VS
–
kirishdagi havo bosimi, kgs/sm
2
, V
h
– minutli ishchi hajmi, m
3
/min,
h
V
fhn

, bu yerda f – porshenning ishchi yuzasi, m
2
, h – porshen xodi
(yurishi), m, n
1
– kompressorning aylanish chastotasi, ob/min.
1
1
(
1)
k
viag
a


 

a – bo‗sh fazoning nisbiy qiymati, k – siqilgan havoning adiabat
ko‗rsatkichi k=1,4,
юклам
BC
P
P


- havoni siqish darajasi, R
yuklam
va R
VS
–
kompressorning oldingi va oxirgi darajasiga mos havo berish bosimi,
kgs/sm
2
.
мех

ning qiymatlari kompressorning turiga bog‗liq va quyidagiga
teng:
1. O‗rtacha va katta kompressorlar Vertikal va burchakli tipli bo‗lib,
10m
3
/min dan yuqori 0,9-0,95 ga teng bo‗ladi.
2. Ko‗p pog‗onali gorizontallar 0,8-0,93 ga teng bo‗ladi.
3. Kichiklari esa 10m
3
/min gacha 0,8-0,85 ga teng bo‗ladi.
Kichik
мех

qiymatli katta bo‗lsa, kompressorlarning uzatilishi ham
Shunchaga katta bo‗ladi. 1 – pog‗onali kompressorlarning bosimini
oshirish quyidagicha bo‗ladi.
1
n
юкалм
вег
юклам
Р
Р
Р


n
вег
юклам
Р
Р


Bu yerda,
юкалм
Р
- kompressor chiqishidagi oshirilgan bosim, kgs/sm
2
,
n – kompressor pog‗onalari soni.

---

---

292
Indikatorli quvvat isrofi koeffitsientini aniqlash siqish darjasi ɛ va

so‗rish bosimiga bog‗liq grafigi orqali amalga oshiriladi (rasm 5.11).
R