A. I. Karshibayev n. O. Ataullayev b. Sh. Narzullayev
Yüklə 0,94 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5.6. Rostlanadigan elektr yuritmalarda elektr tejamkorlik.
|
P
nom , kVt 283
ishlatishda quvvat isrofini tejash 1. Qachonki, elektr dvigatelining mexanizmi nominaldan 0,6–1,0 yuklamada ishlasa, u holda yuqori samarali dvigatellar ishlatiladi. 2. Qachonki, elektr dvigateli yuklamasi doimiy va nominaldan yetarlicha kichik bo‗lsa, u holda uni kichik quvvatli dvigatelga almashtirish haqida qaraladi. 3. Qachonki, elektr dvigatelining yuklamasi siklik ravishda o‗zgarsa, u holda AD stator chulg‗amini uchburchakdan yulduzchaga ulash yoki kuchlanish rostlagichi ishlatiladi. 5.6. Rostlanadigan elektr yuritmalarda elektr tejamkorlik. Rostlanadigan EYu lar texnologik jarayonlar talabiga ko‗ra ishlatiladi. Masalan, qazib olish mexanizmlarining chiziqli ko‗chish tezligining o‗zgarishi, yuk ko‗taruvchi o‗rnatmalarning tezliklarini o‗zgarishida va boshqa mexanizmlarda ishlatiladi. Bugungi kunda, informatsion va yuqori kuchlanishli elektronika rivojlanishida o‗zgartirgichlarning ishonchliligini oshirish uchun rostlanadigan EYu elektr energiyani tejash maqsadida ishlatish masalasi 284
minimallashtirish maqsadida foydalaniladi. Bunga misol sifatida, konveyerlar, ventilyatorlar, nasoslar va boshqa qurilmalarni keltirish mumkin. Konchilik sanoatida ishlatilayotgan rostlanadigan tizim EYu ning xususiyatlariga qarab o‗tamiz. AD ning aylanish chastotasini rostlash uchun quyidagi usullar ishlatiladi: iste‘mol qilayotgan stator kuchlanishining chastotasini o‗zgarishi; stator chulg‗amining qutblari jufti sonining o‗zgarishi; rotorning EYuK yoki rotor zanjiridagi qarshilik o‗zgarishi; stator kuchlanishining o‗zgarishi; elektr magnit muftalarni ishlatish. O‗zgarmas tok dvigatelining aylanish chastotasini rostlash uchun quyidagi usullar ishlatiladi: yakor kuchlanishinig o‗zgarishi, magnit oqim o‗zgarishi, yakor zanjirining qarshiligi o‗zgarishi. Sinxron dvigatelining aylanish chastotasini rostlash uchun iste‘mol qiluvchi stator kuchlanishining chastotasi o‗zgarisha asosida ishlatiladi. Asinxron elektr yuritmalar chastotali rostlash (AEYuChR) ni chastota o‗zgartirgich (ChO‗) va asinxron dvigatel (AD) ishlatiladi. Chastota o‗zgartirgich asinxron dvigatel statori kuchlanishi va aylanish chastotasini rostlashni amalga oshiradi va AD bilan tarmoq orasida ulanadi. Bevosita chastota o‗zgartirgichli AEYuChR ning afzalliklari: tarmoqdagi o‗zgaruvchan kuchlanishda tabiiy yoqib o‗chirish tokining mavjudligi, arzon tiristorlarni ishlatish, avtomatik rekupyerativli to‗xtatish imkoniyatining mavjudligi. Bevosita chastota o‗zgartirgichli AEYuChR ning kamchiliklari: 16 Gts chastotali bevosita chastota o‗zgartirgich chiqishida yuqori chastotaning chegaralanganligi, 25 Gts ko‗prikli sxema, chiqish kuchlanishida tuzilgan yuqori garmonikning mavjudligi, bevosita chastota o‗zgartirgichli yuritmaning yuklama koeffitsientining kichikligi. Mustaqil invyertorli kuchlanish rostlanmaydigan to‗g‗rilagich bilan ketma–ket ravishda o‗zgarmas tok zvenosining kondensatoriga va invyertoriga ulanadi. Zamanoviy chastota o‗zgartirgichli invyertorlar oltita boshqariladigan kalitda ishlab chiqariladi. Yagona modulga ajratilgan tuzilishiga ega oltita 285
ishlatiladi. Sinusoidal kuchlanishni hosil qilishda invyertor chiqishida keng impulsli modulyatsiya usulida amalga oshiriladi. Mustaqil invyertor kuchlanishli AEYuChR ning afzalliklari: AD amaliy sinusoidal tok kuchi 0 dan kilogyertsgacha, chiquvchi kuchlanish chastotasini bir tekisda rostlash diapozonining kengligi, yuqori quvvatiga ega, bir nechta parallel ishga tushirilgan AD ga bitta chastota o‗zgartirgichdan ishlatish imkoniyatining mavjudligi, maksimal chiqish kuchlanaishi tarmoqdagi chiziqli kuchlanishga teng. Mustaqil invyertor kuchlanishli AEYuChR ning kamchiliklari: rekupyerativ to‗xtatishgda teskari boshqariladigan ko‗prikni ishlatish kerak, parallel to‗g‗rilagichni ishlatish. Mustaqil invyertor kuchlanish tiristorda boshqariladigan to‗g‗rilagich, reaktor va inventor bilan ketma – ket ishlatiladi. AD uchun reaktiv energiya manbasi kummutatsiyalangan invyertor kondensatorlari hisoblanadi. Mustaqil invyertor tokli AEYuChR ning afzalliklari: genyerator rejimida AD ishlashida tarmoqda rekupyeratsiya energiyalarini avtomatik ravishda ishlashi, mustaqil invyertor tokini sinusoidal chiqish kuchlanishi mavjudligi. Mustaqil invyertor tokli AEYuChR ning kamchiliklari: chiquvchi kuchlanishning yuqori chastotasining chegaralanganligi, 100 Gts dan ko‗p bo‗lmaydi, AD ni stator chulg‗amlari va tiristorlardagi kommutatsion kuchlanish o‗zgarishi, quvvat koeffitsientining kichiklig asosan nominaldan 50% past chastotalarda mustaqil invyertor tokini mos parametrlarining kerakligi, AD stator chulg‗amida kuchlanish o‗zgarishini bartaraf etish uchun AD va tarmoqning mavjudligi parallel ishlovchi AD ni boshqarishning murakkabligi. Mustaqil invyertor kuchlanishli AEYuChR sanoatda ko‗proq ishlatiladi. IGBT da tayyorlangan keng impulsli modulyatsiya kuchlanishi bilan tranzistorlardan foydalaniladi. Chastota o‗zgartirgichi yetarli yuqori AD da 10–15 % ko‗proq o‗rnatilgan quvvatga ega. Har bir chastota o‗zgartirgichi AEYuChR da avariya holatida AD ni tarmoqqa to‗g‗ri ulashda yuritmaning ishlashini saqlanib qoladi. 286
baholash uchun quyidagi ko‗rinishga ega bo‗lishi kerak: yuqori garmonik toklar hisobidan 3-5 % ga AD (yoki SD) isishi ChO‗ ishlashida oshadi, AD ning aylanish chastotasini rostlashda nominal qiymatidan aylanish chastotasining kamayishi sovitish sharoitini yomonlashtiradi, nominaldan yuqori aylanish chastotasini rostlashda chastotaning yuqori chegarasi bo‗yicha chegaralash zarur, AD ning podshipniklarini mustahkamligini chegaralash bilan bog‗liqdir. AEYuChR da AD ning aylanish chastotasini rostlashda asosan quyidagi funktsiyalarni amalga oshirish talab etiladi: - AD ning aylanish tezligini bir tekisda oshirish va kamaytirish hamda ishga tushirish va to‗xtatish momentlarini va tok kuchini chegaralash; - AD ni kontaktsiz ravishda revyersga ulash; - AD dagi dinamik momentlarini chegaralash; - AD va ChO‗ ni to‗liq 3 ta faza kelmaganda, harorat oshganda va yuklamali rejimlaridan himoyalash. AD va mexanizmlarning ishlash muddati, EYu ishonchliligini oshirishda ko‗rsatilgan ishlash rejimlarini amalga oshirish kerak. AD ni aylanish chastotasini rostlaydigan elektr yuritmalarning statori chulg‗amining juft qutblarini o‗zgarishi evaziga katta tezlikka ega bo‗lishi mumkin. Faza rotorli AD ning aylanish chastotasini rostlaydigan EYu ni ishlatish, elektr energiyasini tejash maqsadida rotor zanjiridagi qo‗shimcha qarshilikni o‗zgarishi sabab bo‗ladi. Rotor zanjiridagi sirpanishning aktiv quvvat isrofi yuqori bo‗ladi. Kaskadli sxemalarda faza rotorli AD ning aylanish chastotasini rostlash kichik diapozondagi aylanish chastotasining sirpanish energiyasini foydali ishlatish maqsadga muvofiqdir. Faza rotorli AD ning kamchiliklari, ekspluatatsiya qilishda dvigatelga doimiy xizmat ko‗rsatish talab etiladi va rotor zanjiridagi mavjud chetkali kontakt hisoblanadi. KR – AD tizimida AD valining aylanish chastotasini rostlashda chastota rostlagichi va aylanish chastotasi datchigi ishlatiladi. Elektr energiyani tejash maqsadida magnit oqimi va kuchlanishni rostlaydigan doimiy tokli EYu lar ishlatiladi. Bundan tashqari elektr energiyani tejashda 287
AEYuChR ning ishlatishtilishiga qarab o‗tamiz. AEYuChR orqali quyidagilarni ta‘minlash mumkin: 1. Har qanday sharoitda bir tekisda ishga tushirish; 2. Tortuvchi zanjirni to‗xtatishda yuklamani chegaralash; 3. Yuritmaning oxirgi va boshlang‗ich yuklamalarini tenglashtirish; 4. Yuk oqimiga nisbatan zanjirning aylanish tezligini rostlash. Rostlanmaydigan EYu lar bilan konveyerdagi rostlanadigan EYu larni ishlatishni taqqoslashda elektr iste‘molini kamaytirish imkoniyatini baholaymiz. Konveyer EYu sining energetik haraktyeristikasini baholashda quyidagi formulalardan foydalaniladi: 0 Yüklə 0,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|