A milliy urf-odatlar, qadriyatlar va ananalarning qayta tiklanishi

Birinchidan, O'zbekistonKompartiyasiMarkaziyQo'mitasi-ning XVI Plenumidanso'ngrespublikadaijtimoiy-ma'naviyahvolnitartibgasolishniqobidaSSSRningboshqamintaqalaridanjo'natilgankadrlarningko'plariO'zbekistondarahbarlavozimlargatayinla-nishlarinio'zboshimchalikqilishuchunberilganyorliq deb bildilar. Xalqningjuda boy tarixivamadaniyatinibilishniistamaganbundaykadrlarjumhuriyatma'naviyhayotinibarbodetishga harakat qildi-lar. Shu tariqa xalqningko'pasrlikan'analarini, madaniyativaurf-odatlarinimensimaslikelniranjitdi.
Ikkinchidan, ayrimmahalliyrahbarlar, xususan, O'zbekistonKompartiyasiMarkaziyQo'mitasiningsobiqmahalliymillatgamansubrahbarlario'shadavrdaamalkursisiniyo'qotmaslikuchunmarkazgaqo'g'irchoqbo'libqoldilar, sotqinlikqilishdano'zlarinitiyaolmadilar. Natijadaxalqningurf-odatlari, an'analari, madani­yatioyoqostiqilindi. Ona tiliningqo'llanishsohasisun'iytarzdacheklabqo'yildi. Hattoshundoq ham milliyan'analardananchaolis-da bo'lganayrimsan'atturlarikimlargadirmaqbulbo'lmay, ularnimilliymahdudlikdaayblashib, mualliflarta'qibostigaolindi. Birginamisol, 1986-yil 4-oktabrda O'zbekistonKPMKning III Plenu-mi «Ideologiyaishiningsamaradorliginiyanadaoshirishyuzasidanrespublikapartiyatashkilotiningvazifalari» masalasinimuhokamaqildi. Unda real hayotgamosbo'lmaganxalqningmilliyo'zliginianglashigazidko'rsatmalarberildi. Jumladan, «O`tmishniideallash­tirish, nosinfiyvanotarixiyyondashish shunga olibkeldiki, Temurkabifeodalzolimlarteatrsahnalarida, kinoekranlarida, kitobsa-hifalaridashuvaqtgaqadarko'zgatashlanibturibdi, ayrimyozuv-chilarninge'tiboridatarixhaqiqatigazidravishda u insonparvarvauzoqniko'rabiluvchisiyosatchiqilibko'rsatilgan. Bu boradatipiko'rtaasrgaxosjihatlarniko'raolishuchunPirimqulQodirovdasinfiyyetuklikyetishmadi. YozuvchiBoburninghaqiqiybosqinchilikfaoliyatlarinisezmay, uninggo'yoma'rifatparvarpodsholigi, nozikdidlilirikshoirvaulkantarixchiligigaqoyilqolib, eribketadi-yuko'zyoshiqiladi.
Bundaykaltabinlikdastlabqaragandabeozorko'rinsa-da aslobundayemas. Uningzamiridatarixniqaytadanyozishgaurinish, patriarxaldavrniqo'msashnitarg'ibqilish, islomnimilliymadaniyat-ningxazinachisiqilibko'rsatishgaurinishyotadi», debta'kidlandiyuqoridagiPlenumda. Ana shundayqarashlardankelibchiqib, Ple­num «ideologiyaishidagimavjudbuzilishlarmurosasizlikbilan tu-gatilsin, tarixiyo'tmishniidrokqilishdamarkscha-leninchametodo-logiyadanog'ishyo'lidagiharqandayurinishlargazarbaberilsin», debko'rsatmaberdi.
Ko'rinibturibdiki, Plenumkishilarnivatanparvarlik va inter-natsionalizmruhidatarbiyalashkabig'oyalarniilgari sura turib, o'zixalqniaslma'nodagivatanparvarlikruhidatarbiyalashgazidуо'1-yo'riqlar belgilabberdi. Bundaynoto'g'ripozitsiya 1987-yil 17-yanvarda Toshkentdabo'libo'tganjamiyatshunosolimlarningrespublikaKengashidahamyanabirborta'kidlandi. Kengashres­publikaolimlarigatarixiyvoqea va hodisalargabahoberishdapartiyaviy, sinfiyprinsiplardankelibchiqibyondashishkerakliginitavsiyaqildi. Biroq, bundaytarixiyhaqiqatgazidmafkuraviyyo'l-yo'riqxalqtomonidanma'qullanmadi, ziyolilarningqarshiligigauchradi. O'zbekistonKompartiyasiMarkaziyQo'mitasi bu bora­dao'ziyo'lqo'yganxatonio'zituzatishgamajburbo'ldi. O'zKP XXII syezdida (1990-y. iyun) siyosiyma'ruzaqilgan, uningbirinchikotibi LA. Karimovshundaydedi: «Yaqindaginao'zbekadabi-yotiningklassigiBoburnibaholashdatorsinfiyyondashuvro'yberdi. Adibijodiningmilliy va umuminsoniyahamiyatikamsi-tildi. O'zbekistonKompartiyasiMarkaziyQo'mitasining 1986-yilda bo'lganuchinchiPlenumidaBoburshaxsitahqirlanib, u «ma'rifatlizolim» debtilgaolindi. XalqimizMarkaziyQo'mita va jumhuriyathukumatiningNavoiy, Ulug'bek, Bobur, Mash-rab, Furqat, Qodiriy va xalqimizningboshqabuyukfarzandlariyubileylarinio'tkazishto'g'risidagiqarorini juda ruhlanibku­tibolganligibejizemas. UlarningmerosiO'zbekistonxalqlariumuminsoniyqadriyatlariningravnaqi va boyishigaxizmatqilibkelganedi va bundanbuyonhamxizmatqiladi. Bizularning be-bahomerosinixalqqa, avvaloyoshlargayetkazishuchunbarchaishlarniqilamiz». O'zbekistonyangirahbariyatiningbundaypozit-siyasirespublikadama'naviypoklanish, yangilanishdavriningbosh-lanishi, ma'naviyinqirozdanchiqishuchundadilqadamedi.
1991-yil, ya'ni, O'zbekistonyangiyo'lgachiqibolgan, o'zinimustaqildebe'lonqilganyilyanashubilanahamiyatliki, bu yil-da Mir Alisher Navoiytavalludining 550 yilligibarchahurfikrlikishilartomonidankengnishonlandi. Bu to'ygarespublikadakattatayyorgarlikko'rildi va u xalqningkattamadaniyatbayramigaay­l^ndi. Avvalobuyukshoirasarlarinikengxalqommasigayetkazishuchunmuhimishlaramalgaoshirildi. Uningyigirmajildlikmukam-rtialasarlarto'plaminashretilaboshlandi. Bundantashqari «Lison-ut tayr», «Sab'aisayyor», «Farhod va Shirin», «Layli va Majnun», «:Hayrat-ulAbror» singarishohasarlarialohida-alohidaholdabirnechamingnusxadabosmadanchiqarildi. Birnechailmiy-ommabopasarlarsovg'akitoblarsifatidanashrqilindi.
Yubileyoldidan Alisher Navoiyningbuyuksiymosiifodaetilgansahnaasarlari, kinofilmlaryaratildi. Alisher NavoiynomidaDavlatrnukofotita'sisetildi. Pushkin nomidagiAdabiyotinstitutiga Alisher Navoiynomiberildi. ShoirnomiberilganDavlatadabiyotmuze-yiyangieksponatlarbilanboyitildi. MamlakatpoytaxtiToshkentdaulug' bobomizningmuhtashamvapurviqorhaykaliqo'yildiki, bu joy xalqningmuqaddasziyoratgohigaaylandi.
Buyukbobokalonimiz Alisher Navoiyqoldirganma'naviy me-rosbugungikundayangilanayotganjamiyatimiznima'naviyyuksal-tirishdamuhimomilbo'libxizmatqilmoqda.
1994-yilni hukumatqaroribilanUlug'bekyili, deb e'lonqilinishi, uning 600 yilliginiO'zbekistondavajahonmiqyosida, xu-susan, YuNESKOqarorgohiParijdakengnishonlanishi ham buyukallomalarqoldirganmerosumuminsoniyqadriyatgaaylanganliginishonasidir.
Mustaqillikbutunhayotimizniostin-ustunqilib, uzluksiz mud-roqlikdanuyg'otib, qarashlarimiznio'zgartiribyuborganikabima'naviyatgamunosabatlarimizni ham islohqildi. Eskichaqarash-lardanbutunlayqutulmagan, yangilikningesaoldidadovdirabqol-ganbirpaytimizdaengto'g'riyo'lnitanlashda, ma'naviyvama'rifiyturmushimizmuammolarinihaletishdayana bosh islohotchi -
Davlatko'makkakeldivamamlakatPrezidenti«Biz ma'rifatvama'naviyatgatadbirkorlikvatijoratsohalaritomonidanqili-nayotganhomiylikniqo'llab-quvvatlaymiz, bundayhomiy-largayengillikberishlozimligini ham bilamiz. Lekinhomiylikmablag'larichinakambadiiyasarlarga, chinakamijodiytadbir-largasarflanishishart.