A. Q. Samyayev, Q. S. Yarashev, B. B. Eshquvvatov

2-masala: Agar 400 km masofa globusda 2 sm ga teng bolsa, bu globusning 
masshtabi qanchaga teng bo’ladi? 
Yechimi: Globusda 1 sm ga necha km masofa to’g’ri kelishini aniqlash 
uchun: 
1) 
400 km ni 2sm ga bo’lamiz, ya’ni 400:2=200 km 
globusda 1 sm =200 km ga teng. 
2) Nomli masshtab km. da berilgani uchun 5 ta nol qo’shamiz va sonli
masshtabni chiqaramiz : 1:20 000 000 
javob : globusning masshtabi 1:20 000 000 ga teng. 

---

8 
Mustaqil ishlash uchun topshiriqlar 
1. Agar ikki shahar orasidagi 1200 km li masofa 4,5 sm ga teng qilib xaritada 
tasvirlangan bo’lsa, shu xaritaning masshtabini aniqlang. 
2. Masshtabi 1: 4 500 000 bo’lgan xaritada Osaka va Yokogama shaharlari 
orasidagi masofa 8 sm ga teng bo’lsa, shaharlar orasidagi haqiqiy masofani 
aniqlang . 
3. Ishtixon va Samarqand shaharlari orasidagi 60 km li masofa birinchi 
xaritada 10 sm ga, ikkinchi xaritada esa 6 sm ga teng bo’lsa , ushbu xaritalarning 
masshtabini aniqlang. Xaritalardan qaysi birining masshtabi yirikroq? 
4. Sirdaryoning uzunligini 1:20 000 000 mashtabda to’g’ri chiziq ko’rinishida
yozing.
5. Agar 500 km li masofa globusda 2 sm ga teng bo’lsa, bu globusning
masshtabini aniqlang. 
6. Agar 5000 km li masofa globusda 5 sm ga teng bo’lsa , ushbu globusning 
masshtabini aniqlang. 
7. Quyidagi nomli masshtablarni sonli masshtablar bilan ifodalang va yozing: 
a) 1 sm da 150 km 
b) 1 sm da 230 km 
c) 1 sm da 154 km 
d) 1 sm da 120 m 
e) 1 sm da 250 m
f) 1 sm da 470 m. 
8. Agar 1: 20 000 00 masshtabli globusda ikki shahar orasidagi masofa 5 sm 
ga ga teng bo’lsa, ushbu shaharlar orasidagi haqiqiy masofani toping. 
9. Sank-Peterburg (Lelingrad) –Toshkent orasidagi 4000 km masofa globusda 
8 sm ni tashkil etadi. Globusning masshtabini aniqlang. 
10. Quyidagi sonli masshtablarni nomli masshtablar bilan ifodalang.
1:10 000, 1:60 000 000, 1: 50 000 000

---

9