A qodiriy nomli jizzax davlat pedagogika instituti

2.6. Ish shakllari 

Sanoatda 

ishlab  chiqariladigan 

barcha 

buyumlaming 

ish 

shakllari 

«Konst  ruktorlik  hujjatlarning  yagona  tizirai»da  qayd  qilingan  asosiy 

talablarga amal qilingan holda bajarilishi kerak. 

Buyumlaming 

ish 

shakllarini 

loyihalash 

va 

tuzishda 

quyidagilar 

nazarda tutilishi lozim: 

l.Standartlashtirilgan 

va 

sotib 

olinadigan 

buyumlar, 

ilgari 

ishlab 

chiqarilishi  o'zlashtirilgan  va  hozirgi  zamon  texnik  asi  taraqqiyotiga  javob 

beradigan buyumlami optimal qo‘llash. 

2.Rezbalar. 

shlitsalar 

va 

boshqa 

shunga 

o'xshash 

konstruktiv 

elementlardnn, 

ularning 

oichamlaridan 

va 

qoplanishlaridan 

maqsadga 

muvofiq. chegaralangan nomenklaturada foydalanish. 

3.Materiallarning  markalari  va  sortamentlaridan  maqsadga  muvofiq, 

chegaralangan 

nomenklaturada 

eng 

arzon 

va 

tanqis 

ho'lmagan 

materiallardan foydalanish. 

4.Buyumlami  tayyorlash  va  ta’mirlashda  engqulay  uaullar,  ularning 

tarkibiy 

qismlarini 

almashtirish 

darajasi, 

ishlatishda 

yuqori 

darajada 

qulayhklar bo'lishi nazarda tutilishi kerak. 

Buyum 

tarkibiga 

kiruvchi 

detnllarning 

har 

biriga 

ish 

shakllari 

chiziladi.  Ayrim  hollarda  ba’zi  detallar  uchun  ish  shakllarini  standart 

bo‘y»cha shaklsa ham bo‘ladi. 

Yig`ish shakllarida tasvirlar soni mumkin qadar kam, lekin buvumni tayyorlash, 

yig`ish 

va 

tekshirish 

uchun 

yetarli 

bo'lishi 

lozim. 

Zarur 

hollarda  yig'ish  shakllarida  buyumning  ishlaehi  va  tarkibiy  qismlarining 

ozaro  aloqasi  tog'risida  ma'lumotlar  keltirilishi  kerak.  Ish  shakllarini  standartda 

belgilangan  soddalashtirishlami  tatbiq  foydalanilganda  mumkin  qadar  kam 

qo‘shimcha hujjatlar talabqilinadigan bo'lsin. 

Ish  shakllarida  texnologik  ko'rsatmalar  berilishiga  yo‘l  qo'yilmaydi. 

Lekin 

istisno 

tariqasida, 

quyidagi 

hollarda 

texnologik 

ko'rsatmalar 

keltirilishi mumkin: 

1  .Agar  mazkur  usul  buyumning  kerakli  sifatini  ta'min  etuvchi  birdan- 

bir  tayyorlash  usuli  bo'lsa,  masalan,  pritirkalash  (ishqalab  yetkazish), 

boshqa  biror  huvum  yoki  detal  bilan  birgalikda  egish,  bukish,  turli 

ishlovlar berish. 

2.Payvandlashning turlari va usullari, ularning birikmadagi belgilari. 

Buyumning  ish  shaklsida,  uni  yig`ishdan  yoki  qo'shimcha  ishlov 

berishdan  awal  o'lchamlari.  chekli  chetga  chiqishlar,  yuza  laming  g'adir- 

---

budurligi  belgilari  va  boshqa  ma’lumotlar  ko'rsatiladi.  Ish  shakllari  shunday 

tuzilishi kerakki. ulardan 

 

34-shakl 

Detal 

elementlarining 

o'lchamlari. 

chekli 

chetga 

chiqishlari 

va 

yuzalaming  g'adir-budurliklari  yig'ish  davrida  yoki  undan  keyingi  ishlov 

berishda  hosil  bo'lsa,  bu  ma’lumotlar  yig'ish  shakllarida  ko'rsatiladi. 

Buyumlaming 

ish 

shakllarida 

qoplanadigan 

detallar 

bo'lsa, 

ularning 

qoplanishiga  qadar  bo'lgan  o'lchamlari  va  yuzalarining  g

4

adir-budurligi 

ko'rsatiladi. 

Ish  shakllarida  detallaming  qoplanishiga  qadar  va  undan  keyingi 

o'lchamlari  va  yuzalarining  g`adir-budurliklarini  biryola  ko'rsatish  mumkin. 

G'adir-budurlik  belgisini  esa  qoplanislmi  belgilovchi  yo'g'onlashtirilgan  shtrix- 

punktir chizig`iga qo'yish mumkin (34-shakl, a). 

Agar 

detaining 

o'lchamlari 

va 

yuzalarining 

g'adir-budurliklarini 

qoplanishdan  keyin  ko'rsatish  zarur  bo'lsa.  u  holda  bu  o'lchamlar  va  g`adir- 

budurliklar  «*»  belgisi  bilan  belgilanadi  va  texnikaviy  talablarda  tegishli 

yozuvlar yozilib qo'yiladi (34-shakl, b). 

Detal  shaklsining  asosiy  yozuvida  materialnmg  faqat  bir  nomi  va 

markasi ko'rsatiladi. 

Shakllarda 

texnikABiy 

ma’lumotlar 

va 

parametrlar 

ularni 

hisoblamasdan foydalanish mumkin bo'ladigan qilib berilishi kerak. 

Shakllarda 

standartlar 

tomonidan 

qabul 

qilingan 

shartli 

belgilar 

ishlatiladi,  lekin  ularga  izoh  berilmaydi.  Shartli  belgilar  shaklda  bir 

necha marta takrorlanganda ular bir xil o'lchamda bajariladi. 

---

Buyumning 

shakllari 

alohida 

standart 

tomonidan 

belgilangan 

bichimlarda  chiziladL  Agar  barcha  zarur  bo'lgan  tasvirlar  bitta  bichimga 

joylashmasa,  shaklni  bir  nechta  bichimda  bajarish  mumkin.  Bir  nechta 

bichimlarda  bajarilgan  shakl  tasvirlarini  shundAB  joylashtirish  kerakki, 

ular birgnlikdn ko'rilgnnda tasvirlarningo'zarojoylashishi qulay bo'lsin. 

Shakllarda 

asosiy 

yozuvlar 

va 

uning 

qo'shimcha 

yozuvlari, 

shuningdek. 

spetsifikatsiyadagi 

so'zlar 

to'liq 

qisqartirilmagan 

holda 

yozilishi 

kerak, 

faqat 

standart 

tomonidan 

qabul 

qilingan 

so'zlarni 

qisqartirib  yozishga  ruxsat  etiladi.  Shakllardagi  boshqaqa  yozuvlar  va 

ilovalar 

(qiyalik. 

konuslik 

o'lchamlarni 

ko'rsatuvchi 

yozuvlardan 

tashqari) asosiy yozuvga parallel holda yoziladi.