A. T. G 'o fu ro V, S. S. F a y z u lla y e V, A. K. R a X im o V, B. Z o X id o V a, F. I. M a tk a r im o V

Bosh miya og‘iriigi
Antropologik adabiyotlarda odam miyasining o‘rtacha og’ir- 
ligi to 'g 'risid a har xil m a'lum otlar uchraydi. Chunonchi Topinar 
Yevropa aholisining 20 yoshdan 60 yoshgacha bo‘lganlarida bosh 
miya og’irligining o'lcham i erkaklarda 1361 gr, ayollarda 1200 
gr ekanligini aniqlagan. Lekin Germaniyada yashovchi aholining 
miya og'irligi o ‘rtachasi ancha yuqori 15-29 yoshli erkaklarda 
1405 gr, ayollarda 1275 gr degan xulosaga kelgan.
Umuman olganda turli odamlarning bosh miya og’irligi 
erkaklarda 1150 gramdan 1700 gramgacha, ayollarda 1100 dan 
1500 gramgacha boradi. Bosh miyaning nihoyatda katta yoki 
kichik bo‘!ishi kasallik alomati b o isad a, shu bilan birgalikda ayrim 
mashhur shaxslarda bosh miya katta yoki kichik bo’lishi mumkin- 
ligi ilmiy adabiyotlardakeltirilgan. Masalan, I.S.Turgenevning bosh 
miya og‘iriigi 2012 gr, J.Kyuv'eniki 1829 gr, Dj.G.Bayronniki 1807 
gr, F.Shillerniki 1785 gr, V.M.Bexterevniki 1720 gr, I.P.Pavlovniki 
1653 gr, D.I.Mendeleyevniki 1571 gr ekanligi qayd etilgan.
M i у as >
o g 'ir bo ’lgan odam aqlli bo ‘ladi degan naqlga qara- 
masdan, miya og‘irligi iqtidor ko'rsatkichi emasligi aniqlangan.
Miya og‘irligining yosh xususiyatlariga qarab o ‘zgarishi tur- 
licha boMadi. Shu o'rinda bosh miya og'iriigi tananing boshqa 
organlariga nisbatan tezroq o ’zining oxirgi og‘irligiga yetishini 
ta ’kid lab o'tish kerak.
Yangi tug‘ilgan chaqaloqning bosh miya og‘irligi o 'g 'il 
bolalarda 370 gr, qizlarda 360 grammga teng. Bosh miya og'irligini 
ikki hissa ortishi 8-9 oylarda, 7 yoshda esa o 'g ’il bolalarda 1260 
gr, qizlarda 1160 gr ga yetishi aniqlangan. Bosh miyaning maksimal 
o g ’irligi 30 yoshlarda nihoyasiga yetib, keyinchalik uning og’irligi 
sekin asta kamaya boradi.
Masalan, L.P. Nikolayev m a’lumotlariga ко‘га rus va ukrain 
aholisida bosh miya og‘irligi yoshga qarab tubandagicha o ‘zgaradi 
(3-jadval).
29

---

3-jadval
Yosh
Erkaklaming bosh miya 
og‘irligi (gramm)
Ayollaming bosh miya 
og‘irligi (gramm)
16-20
1360
1258
21-30
1383
1251
31-40
1378
1234
41-50
1361
1233
51-60
1354
1223
61-70
1303
1200
71-80
1248
1193
Savollar:
1. Odamning tik yurishga o ‘tishi natijasida umurtqa pog'o- 
nasida qanday o ‘zgarishlar ro ‘y bergan?
2. Odam bilan maymun qo‘l skeletini taqqoslang. ular o ‘rta- 
sidagi farqlarni yoriting.
3. Odam bilan maymunlar oyoq skeletini taqqoslang. Ular 
orasidagi farqlarni rasmlar orqali izohlang.
4. Bosh skelet qanday bo‘laklardan tashkil topgan?
5. Miya qismida qanday suyaklar joylashgan?
6. Kalla suyagining rivojlanishini tushuntiring.
7. Miya qutisining sig'im i qanday aniqlanadi.
8. Kalla suyagining miya qismi kattaligi qanday aniqlanadi.