A21 Avezbayev S

Nazorat savollari 
Yer tuzish samaradorligi qaysi sohalarda namoyon b ladi? 
Loyihaning ekologik samaradorligi k rsatkichlari qanday? 
X jalikda ichki yer tuzish loyihasining tarkibiy qismlarini va 
umuman x jalikda ichki yer tuzish loyihasining iqtisodiy 
samaradorligi qanday hisoblanadi? 
Loyihaning ijtimoiy samaradorligini son jihatdan baholang. 
466 
1. 
2. 
3. 
4. 

---

XX bob. 
LOYIHALARNI RASMIYLASHTIRISH VA 
HUJJATLARNI BERISH, AMALGA OSHiRISH 
1. Yer tuzish hujjatiarini rasmiylashtirish va berish 
X jalikda ichki yer tuzish loyihasi loyiha tashkilotining texnik 
kengashidan rozilik olinganidan va belgilangan tartibda kelishil-
ganidan keyin korxona rahbari yonidagi yi ilishda yoki ishlab 
chiqarish majlisida qishloq kengashi raisi ishtirokida k riladi va 
tuman (viloyat) hokimiyatida tasdiqlanadi. 
Qator vaziyatlarda loyihani ekologik yoki boshqa eksperti-
zadan tkazish belgilanishi mumkin. 
Belgilangan tartibda k rib chiqilgan va tasdiqlangan loyiha 
joylarga (naturaga) k chiriladi. Loyihalarni joylarga k chirish 
x jaliklarda ichki yer tuzish b yicha harakatdagi k rsatmalarga 
asosan, zarur geodezik asboblar va usullardan foydalanib amalga 
oshiriladi. 
Joylarda mahkamlangan loyiha etementlarini qishloq x jalik 
korxonasi vakillari, mos dalolatnomani rasmiylashtirib, qabul qilib 
olishadi. 
Loyiha tasdiqlanganidan va joylarga k chirilganidan keyin, 
loyiha hujjatlari tayyorlanadi. U ikki qismdan iborat b ladi: yoz-
ma va chizma. 
Chizma hujjatlar litografiya usulida tayyorlanadi. U, odatda, 
k p rangli b ladi. 
Chizma hujjatlarga quyidagilar kiradi: 
—ishlab chiqarish b limlari b yicha loyihaning k rgazmali 
chizmasi, bir nusxada; 
— foydalanish qulayligini ta'minlaydigan, boshlan ich yoki 
kichiklashtirilgan masshtabdagi butun qishloq x jalik korxonasi 
loyihasining k rgazmali chizmasi, bir nusxada; 
— loyihaning k rgazmalashtirilmagan chizmasi, zarur nus-
xalarda. 
Chizma hujjatlar tarkibiga kiritilishi mumkin: yerlarning 
qishloq x jaligi uchun yaroqliligi xaritasi, loyihalash masshtabida-
gi yoki loyiha chizmasi katta b lganda yoki buyurmachi talabi 
b yicha kichikroq masshtabdagi mazkur x jalikning eng ahamiy-
atli tadbirlari uchun maxsus kartogrammalar (melioratsiya, 
croziyaga qarshi va boshq.) 
467 

---

X jalikda ichki yer tuzish loyihasi chizmasi loyihalash 
masshtabida tayyorlanadi. Unda k rsatiladi: 
— yeri tuzilayotgan korxona chegaralari ichida joylashgan 
korxonalarning, fermer x jaliklarining (ishlab chiqarish uyush-
malari b yicha), boshqa mulkdorlar, egalar, foydalanuvchilar, 
ijarachilar yerlarining chegaralari; 
— mulkchilikda, egalik qilishda, foydalanishda va ijarada 
b lgan yerlar chegaralari; 
— qishloq x jalik yerlarining turlari va chegaralari; 
— x jalikdagi ichki b limlar, x jalik markazlari, y l tar-
moqlarining nomlari (tartib raqamlari) va chegaralari; 
— loyihalanayotgan melioratsiya, tabiatni muhofaza qilish tad-
birlari va infratizim obyektlari (yoilar, kanallar, rmon polo-
salari, dala shiyponlari va boshq.) turlari va chegaralari; 
— almashlab ekishlar, pichanzor va yaylovalmashishlar; 
— almashlab ekish, pichanzor va yaylovalmashish dalalari, 
ishchi (su orish) uchastkalari, ularning tartib raqamlari va may-
donlari, boshqa zarur ma'lumotlar. 
Chizmalarni, xaritalarni va kartogrammalarni ichki va tashqi 
rasmiylashtirish (bezash) yer tuzish b yicha chizma materiallarni 
rasmiylashtirish uchun harakatdagi standartlar b yicha bajariladi. 
X jalikda ichki yer tuzish loyihasining yozma hujjatlari 
quyidagilarni z ichiga oladi: 
— loyihani tuzish uchun topshiriq; 
— loyihaning yi ma k rsatkichlari; 
— yerlar eksplikatsiyasi; 
— yer turlarini transformatsiyalash qaydnomasi va boshq.; 
— texnologik kartalar, smeta-moliya hisob kitoblari; 
— yi ma agroiqtisodiy va boshqa hisob-kitoblar bilan 
hisoblash-tushuntirish xati; 
— loyihani kelishish, k rib chiqish va tasdiqlash materiallari. 
Hisoblash-tushuntirish xatida qabul qilingan loyihaviy yechim-
lar bayon etiladi, zarur iqtisodiy, ekologik va ijtimoiy asoslashlar 
beriladi, yerlardan foydalanish me'yorlari, tartibi va sharoitlari, 
har bir korxona, fermer x jaligi, x jalikning ichki boiimida 
dalalar va ishchi (su orish) uchastkalari b yicha yerlardan 
oqilona foydalanishga qaratilgan tadbirlar, yerlarni baholash nati-
jalari, ulardan foydalanish b yicha mos me'yorlar va tavsiyalar, " 
loyihani agroiqtisodiy asoslash natijalari hamda loyihani 
zlashtirish b yicha tavsiyalar keltiriladi. 
468 

---

Tushuntirish xati (bayonnoma) kartogrammalar, chizmalar, 
diagrammalar, grafiklar va sh. . bilan t ldiriladi, ular bayonno-
ma matni b yicha yoki ilovada joylashtiriladi. 
X jalikda ichki yer tuzish loyihasining yakuniy mahsuloti 
jildga tikilgan t rt nusxadagi (ulardan bittasi — arxivniki) loyiha 
materiallaridan iborat b ladi. 
Tayyorlangan hujjatlar buyurtmachiga beriladi: 
— x jalikka — yozma hujjatlar, ishlab chiqarish b limlari 
b yicha k rgazmali chizmalar (zarur hollarda), umumiy k rgaz-
mali chizma; 
— yer resurslari q mitasining tuman xizmatiga — yozma huj-
jatlar, umumiy chizma. 
Yozma hujjatlarning bir nusxasi, loyiha chizmalarining va 
umumiy xaritaning zarur soni loyiha tashkiiotida qoladi. 
X jalikda ichki yer tuzish loyihasming barcha materialiarining 
asl nusxalari, yer tuzish izlanishiari materiallari, eskiz loyiha, loyi-
hani naturaga (j°yig
a
) k chirishning ishchi chizmasi va boshq. 
bilan birga jildga taqiladi va loyiha tashkiloti arxivida saqlanadi. 
2. Loyihani amaiga oshirish 
X jalikda ichki yer tuzish loyihasini amalga oshirish u tas-
diqlanganidan, joylarga k chirilganidan va yer tuzish hujjatlari 
berilganidan keyin tkaziladi. 
Loyihani amalga oshirishni tezlatish uchun qishloq x jalik 
korxonasiga yozma hujjatlar va loyihaning vaqtinchalik chizmasi u 
tasdiqlanganidan va tasdiqlovchilar tomonidan korsatilgan kam-
chiliklarga mos zgarishlar va q shimchalar kiritilganidan keyin 
darhol berilishi mumkin. 
Loyihani amalga oshirish asosida loyiha rejasi yotadi, uni ish-
lash loyihaning yakunlovchi qismi hisoblanadi. Uni loyiha muai-
liflari x jalik rahbariyati va mutaxassislari bilan birgalikda ishlay-
di. Plan (reja) x jalikda ichki yer tuzish loyihasining tarkibiy 
qismi hisoblanadi va uni tasdiqlashda k rib chiqiladi. 
Rejada joriy etilayotgan almashlab ckishlami zlashtirish, 
kam unumli yerlarni zlashtirish, pichan^orlar va ynylovUrnl tub-
dan va yuzaki yaxshilash, madaniy-texnik ishlttr, yerlaml |U|'orllih 
va zaxini qochirish, tuproqlarni eroziyadnn hlmoya qlllNn, Itraxi" 
larini ekish, ishlab chiqarish majmualarinl, fcrmalarnt, dalljthly-
ponlarini, yozgi lagcrlarni, y llarni. poda y llarlnl, iUV* min-