Abdulla qahhor kichik hikoyalar ustasi

ABDULLA QAHHOR – KICHIK HIKOYALAR USTASI
Muhammadqodir Yaxshiboyev
XX asr o’zbek adabiyotining yorqin vakillaridan biri, o’zining beqiyos ijodiy namunalari bilan barcha kitobxonlarning ko’nglidan joy olgan mashhur adib Abdulla Qahhor va uning asarlari haqida to’xtalamiz. Darhaqiqat, Abdulla Qahhor yozuvchi sifatida o’sha davr uchun nihoyatda dolzarb va bahsli chorizm, turg’unlik davri muammolarini o’zining hazilomuz va istehzoli hikoyalarida, qissalarida hayiqmay ko’rsata olgan ijodkor sifatida ham yodimizda qolgan. Sababi, xalq boshiga tushgan og’ir kulfat-u musibatlarni, faqat o’z nafsini qondirish uchun kambag’allarni omi hisoblab, majburiy ishlarga jalb qilayotgan ba’zi siyosatchilarning kirdikorlarini fosh etish jasoratning yuksak namunasidir!
Abdulla Qahhorning “O’g’ri”, “Bemor”, “Anor”, “Adabiyot muallimi”, “Boshsiz odam” hikoyalarini bunga misol qilib keltirishimiz mumkin. Dastlab, “Bemor” hikoyasiga to’xtaladigan bo’lsak, unga tanlangan epigraf diqqatimizni tortadi. “Osmon yiroq, yer qattiq” jumlalarini o’qigan kitobxon voqealar girdobiga kirib borar ekan, Sotiboldining ilojsiz holatini, zamonning naqadar og'irligini, Oqposhsho rasmi tushurilgan 25 so’mlik pul qiymatini-yu, kasalxonada davo topish qimmatligini ko’rib, ichingiz achishi tabiiy. Tabib va chilyosinlar ayolga foyda bermagach oxirgi umid yosh qizchaning duosi ekanligi ham, osmon yiroq, yer qattiqligiga ishora bo’lsa, ne ajab.
Abdulla Qahhorning “O’g’ri” hikoyasini “Bemor” hikoyasining mantiqiy davomi sifatida olishimiz mumkin. Bunga ma’lum sabablar bor. Ola ho’kizini o’g’irlatgan chol-u kampir obrazlariga to’xtalsak, ular sodda va shu bilan birgalikda hozirgi kun tili bilan aytganda korrupsiya qurbonlaridir. Amin, ellikboshi, mingboshi obrazlari esa xalq moliga ko’z olaytirgan, go’yo o’zini yordamini odamlardan ayamaydigan, aslida ikkiyuzlamachi, yulg’ich kimsalardir. Ularning qing’ir ishlarini sodda chol misolida ko’rsatish o’ziga xos ijodkorona yondoshuv sifatida diqqatimizni tortadi.
“Adabiyot muallimi” hikoyasi ham dolzarb muammolarning yana bir iniko’si. Sovet siyosatida eski o’zbek yozuvi, kiril va lotin tillariga ketma- ket tarzda o’tishimiz xalqni tomma’noda savodsiz qilib qo’yadi. Shu bilan birgalikda, Adabiyot nima ekanligining farqiga bormay, bir bog’dan bir tog’dan so’zlaydigan muallimning holatini ko’rib, millatning ma’naviy taqdiriga achinasan kishi. Afsuski, shu Adabiyot muallimi kabi millat va jamiyat taqdiriga befarq kimsalar hali ham oramizda bor.
Xulosa qilib aytadigan bo’lsam, Abdulla Qahhor ijod yo’li davomida juda ko’p to’siq va qarama-qarshiliklarga uchraydi. Hatto “Qo’shchinor chiroqlari” romani yillab tanqid qilinadii. Lekin, ijodkor ortga chekinmadi va xalqni birdamlikka, jipslikka chaqirdi. Abdulla Qodiriy, Cho’lpon, Fitrat, Usmon Nosir kabi qatag’on qurbonlarini yod olganimizda Abdulla Qahhor nomini ham keltirib o’tishimiz, bu ulug’ shaxsiyatga nisbatan hurmatimiz ifodasidir!