Abdulla sher axloqshunoslik
Hayotga ehtirom va yangi tasaw uf axloqiy yo‘nalishlari
Yüklə 48 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1 Кинг M.JI. Любите врагов ваших. Ж урнал «Вопросы ф и л ософ и и », 1992, № 3. С. 69—70.
|
5. Hayotga ehtirom va yangi tasaw uf axloqiy yo‘nalishlari
^ XX asrda vujudga kelgan yana bir yo‘nalish — hayotga ehtirom axloqiy ta ’limoti m ashhur olmon faylasufi, shifokori Albert Shvayser (1875— 1965) nom i bilan bog'liq. U ning «M adaniyat va axloq» deb atalgan 1 Кинг M.JI. Любите врагов ваших. Ж урнал «Вопросы ф и л ософ и и », 1992, № 3. С. 69—70. www.ziyouz.com kutubxonasi fundamental kitobida hayotning yuksak ma’nosini tan olish va barqaror etish asosiy tamoyil sifatida ko‘zga tashlanadi. Shvayserning o ‘zi ham butun umri davomida ana shu tamoyilga amal qildi. Falsafa fanlari doktori, ilohiyot bo‘yicha ulkan mutaxassis, mashhur musiqashunos o ‘ziga lang ochilgan Ovro‘pa universitetlariga qiyo boqmay, Markaziy Afrika changalzorlarida odamlarni davolash uchun yana talaba bo‘lib tibbiyot fakultetini tugatadi va Gabonga borib, umrining oxirigacha hayotga ehtirom g‘oyasini amalda isbotlab yashaydi. Shvayserning fikriga ko‘ra, hayot tabiat yaratgan eng oliy ne’mat sifatida buyuk hurmatga sazovor. Bu talab, taraqqiyot darajasidan qat’i nazar, ham m a hayot uchun bir xil maqomga ega. Shu nuqtayi nazardan qaraganda, maysa ham, kaklik ham, kiyik ham men kabi yashashga haqli, ularning hayoti ham ehtiromga sazovor. Hayotga ehtirom axloqi oliy yoki quyi, nisbatan qadrli yoki qadrsiz hayotlar orasida farq ko‘rmaydi: men — hayotman, mendek yashashni istagan hayotlar ichida yashashni istaguvchi hayotman. Shvayser qarashlari zamirida talabalik yillarida o‘zi nihoyatda qiziqqan va tadqiq etgan qadimgi hind axloqshunosligi g‘oyalari yotadi. Ayniqsa, u jaynchilik yo‘nalishiga ixlos bilan qaraydi: ular qon to ‘kilmasligi uchun go‘sht sotib olmaydilar, jaynchi-rohiblar biror-bir chirkni tasodifan yutib yubormay deb og‘izlariga doka tutib yurganlar, yerdagi hasharotlarni tasodifan o ‘ldirib qo‘ymay deb dehqonchilik qilmasdan faqat tijorat bilan shug'ullanganlar. Ana shu « 0 ‘ldirma!» degan d a’vat Shvayser axloqshunosligining asosiy shioriga aylangan. Uning fikriga ko‘ra, bu shior doim o inson xatti-harakatining asosi bo‘lmog‘i lozim. Shu bois ham faylasuf fazilatlar va illatlarni shunchaki sanab o ‘tishni musiqaga aylanmagan parda bosishga o ‘xshatadi. Zero, uning nazdidagi ezgulik — tirik jonni saqlab qolish, hayotga ko‘maklashish, yovuzlik esa — jonlini jon siz qilish, hayotga zarar yetkazish. «H ayotga ehtirom axloqshunosligi, — deb yozadi A.Shvayser, — nisbiy axloqshunoslikni tan olmaydi. U nimaiki hayotni asrab qolishga va taraqqiy toptirishga qaratilgan b o ‘lsa, faqat o ‘shani — ezgu deb qabul qiladi. Har qanday hayotni halok etish yoki unga zarar keltirish, qanday sharoitda ro‘y bermasin, u yovuzlik sifatida ta ’riflanadi. Hayotga ehtirom axloqi axloq va zaruriyatning biror-bir amaliy o ‘zaro tovon to ‘lashini tan olmaydi»1. Yüklə 48 Kb. Dostları ilə paylaş:
|