Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti


KELBETLIK Zattıń sının, sıpatın, qásiyetin, sapasın, kólemin, túr-túsin bildiretuǵın sózler kelbetlik



Yüklə 0,6 Mb.
səhifə68/248
tarix02.12.2022
ölçüsü0,6 Mb.
#71983
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   248
Abituriyentler ush n Qaraqalpaq tili p ninen qollanba quwat Jare

KELBETLIK
Zattıń sının, sıpatın, qásiyetin, sapasın, kólemin, túr-túsin bildiretuǵın sózler kelbetlik dep ataladı. Olar qanday? qaysı? degen sorawlarǵa juwap beredi. Kelbetlik sózler kópshilik jaǵdaylarda ózi anıqlaytuǵın atlıq sózdiń aldında kelip, jupkerlesiw usılında baylanısadı. Mısalı: sulıw qız, qara boyaw, qızıl qálem –zattıń túr-tusin: góne kiyim, qattı aǵash, jaqsı adam – zattıń sapasın: úlken júk, awır is, jeńil zat – zattıń mólsherin bildiredi.
Kelbetlik – sóz túrlewshi qosımtalar (kóplik, seplik, tartım) menen ózgermeytuǵın sóz shaqabı. Kelbetlikler gápte tiykarınan, anıqlawısh hám pısıqlawısh xızmetin ataqaradı.
Kelbetlikler zattıń qanday belgisin bildiriwine qaray birneshe mánilik túrlerge bólinedi:

  1. Túr-tústi, reńdi bildiretuǵın kelbetlikler: aq, qara, kók, sarı, sur, shubar, sarı ala, qara ala, aq sarı.

  2. Sapalıq belgilerdi bildiretuǵın kelbetlikler: jaqsı, jaman, qımbat, ótkir, jumsaq, qattı, bos.

  3. Zatlarǵa, adamlarǵa hám haywanlarǵa baylanıslı jaǵadaydı bildiretuǵın kelbetlikler: jas, ǵarrı, góne, taza, aqsaq, sınıq, soqır, gereń.

  4. Dámdi bildiretuǵın kelbetlikler: ashshı, duzshı, mazalı, shiyrin, tatlı.

  5. Adamlarǵa hám haywanlarǵa tán qásiyettibildiretuǵın kelbetlikler: batır, qorqaq, ashıwshaq, múlayım, urısqaq, tebewik, jlawıq t.b.

  6. Adam hám haywanlardıń sırtqı kórinisine, salmaǵına, dene qurılısı, tulǵasına baylanıslı bildiretuǵın kelbetlikler: uzın, kelte, tompaq, arıq, semiz, toqpaqtay, bılshıqtay t.b.

  7. Kólem, aralıq mánisin bildiretuǵın kelbetlikler: keń, alıs, tar, jaqın.

  8. Hawa rayı, zatlardıń ıssı-suwıǵına baylanıslı belgilerdi bildiretuǵın kelbetlikler: ıssı, suwıq, salqın, muzday, qanjılım.

Sapalıq hám qatnaslıq kelbetlikler
Kelbetlikler zattıń hárqıylı belgilerin bildiriwi hám grammatikalıq (leksika-grammatikalıq) ózgesheliklerine qaray sapalıq hám qatnaslıq kelbetlikler bolıp ekige bólinedi.

Yüklə 0,6 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   248




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin