Abu rayhon beruniy nom id ag I to sh k en t da vlat texn ika u n IV er site ti m. X. Aripova

4.2-rasm. Ma ’lumotlarning relatsion modellari.
Bunday fondda har bir element, eng yuqoridagi bosh elementdan 
tashqari, faqat bitta bevosita o ‘zidan oldingi elementga ega bo‘ladi. 
Bunday struktura bir qancha texnik tizimlarni iyerarxik tashkil 
qilishga mos keladi, shuning uchun ishlatilayotgan MBsida keng
81

---

qoilaniladi. MBsining bunday modelida 
kerakli elementlami 
qidirish quyidagicha amalga oshiriladi:
- to ‘g ‘ridan-to‘g‘ri qidirishda oldindan berilgan belgi qiymatiga 
ega bo‘lgan hamma elementlar qidiriladi;
- teskari qidirish esa, hamma belgilarni va berilgan belgiga mos 
elementlami aniqlash hisoblanadi.
M a’lumotlarning tarmoqli modeli iyerarxik modelga qaraganda 
umumiy strukturali hisoblanadi. Bunday modelda har bir alohida 
segment (yacheyka) istalgancha o ‘zidan oldingi katta segmentlarga 
ega b o iish i mumkin, xuddi shunday istalgancha o ‘zidan keyingi 
yaratilgan kichik segmentlarga ega b o iish i mumkin (4.3,6-rasm 
).
Bu esa munosabatlarni «ko‘pdan-ko‘pga» ko‘rinishda tasvirlashni 
ta ’minlaydi. Tarmoqli struktura bo‘yalgan fayllar yordamida 
izohlanishi mumkin.

---

Tarmoqli MBda axborotlar fondi, turli sistemalari bilan 
bog‘langan graflar strukturasiga ega bo‘lib, uning tarkibiga davrlar 
va konturlar ham kiradi. Tarmoqli MBsining yuqori universalligi 
sababli MBBSni yaratish juda murakkablashib ketadi.
M a’lumotlar modellarini quyidagi ko‘rsatkichlar bo'yicha 
taqqoslash mumkin: foydalanuvchi va dasturlovchi uchun foydala- 
nishning osonligi, xotira hajmi va axborotlami izlash vaqti bo‘yicha 
samaraliligi. Relatsion modellar foydalanish uchun oson hisab- 
lanadi. Tarmoqli modellar dasturlovchi va foydalanuvchidan bog‘la- 
nishlar va ulaming mimosabatlarini yozilish turlarini bilishlarini 
talab qiladi.