Academic research in modern science

ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
 
International scientific-online conference 
93 
Yoshlarning o‘ziga xos xususiyatlari turlicha bo‘lishi sababli jamoaning ham 
tashkil topishi va uning faoliyati unga bog‘liqdir. Chunki jamoaning yo‘nalishi 
faqat jamoada tarkib topadi. Shuning uchun jamoa o‘zaro munosabatlar va jamoa 
faoliyat tajribasi shunchaki qat’iylikni emas, balki jamoa qat’iyligini, shunchaki 
kamtarlikni emas, balki jamoa kamtarligini tarkib toptiradi. Jamoa tarbiyaviy 
ta’sirining asosiy tomoni shundaki, u tarbiya subyekti sifatida namoyon bo‘ladi. 
Bolalarni jamoa uchun, jamoa orqali tarbiyalash shaxs shakllanishida muhim rol 
o‘ynaydi. Chunki yoshlar faqat jamoada va jamoa ta’siri ostida o‘zaro 
munosabatlar asosida haqiqiy komil inson bo‘lib shakllanadi. Jamoa o‘z a’zolariga 
ta’sir ko‘rsatadi, ulardan muayyan xulqatvorni talab qiladi. Jamoaning sog‘lom va 
obro‘li jamoatchilik fikri kuchi nihoyatda kattadir. Jamoaning ma’qullash yoki 
qoralashi, jamoaning sog‘lom tanqidi, o‘z a’zolari oldiga qo‘yadigan ta’sirli va 
jiddiy talablari shaxsni tarkib toptiruvchi, nazorat qiluvchi va tuzatuvchi muhim 
omildir. Hammaga ma’lumki, axloq qoidalari va normalarini buzuvchi bolaga 
ko‘pgina o‘qituvchining tarbiyaviy ta’siri o‘tmaydi. Yoki aksincha, aybdor bola 
uning xatti-harakatlariga xayrixohlik bildiribgina qolmasdan, balki bir ovozdan va 
chinakam qoralagan, yetarlicha zarba bergan ahil jamoaning siquviga qarshi tura 
olmaydi. Natijada jamoa talablarining taraqqiy etishi jipslashgan, axloqiy jihatdan 
o‘sgan jamoa bilan birga muayyan evolyutsiyani, dinamikani boshidan kechiradi.
Sog‘lom ijtimoiy fikrga, o‘z a’zolariga nisbatan rivoj topgan tanqid va 
talabchanlikka ega bo‘lgan, inoq, g‘oyaviy yo‘nalishga ega bo‘lgan jamoa o‘z 
a’zolariga ta’sir ko‘rsatish kuchiga ega bo‘ladi hamda ularga to‘g‘ri yo‘nalishda 
ta’sir ko‘rsatadi. Ammo buning o‘zi kamlik qiladi. Ana shundan bunday jamoada 
ta’sir ko‘rsatishning to‘g‘ri shakllarini qo‘llay olishi, individual yondoshishi, 
nazorat usulini qo‘llash hislatlarini tarkib topshirishdan iborat vazifa bordir.
Jamoada va jamoa uchun tarbiyalash, tarafdori bo‘lgan V.A.Suxomlinskiy ham 
bolalar jamoasida bolalar xatti-harakatini muhokama qilishdan qochish zarur, 
chunki bundan ayrim hollarda bola psixikasini shikastlanishi, xato va 
kamchiliklarga yo‘l qo‘yilishi mumkin deb hisoblaydi. Darhaqiqat, jamoa inoqlik 
bilan kerakli yo‘nalishda ish tutib, ta’sir ko‘rsatishning o‘zini oqlamagan 
shakllarini (burchakka turg‘izib qo‘yish, urish, qulog‘ini cho‘zish) qo‘llashga 
harakat qilgan ayrim hollarda ham bo‘ladi. Barcha hollarda o‘qituvchining jamoa 
ishiga aralashishi va uni kuzatish xuquqi saqlanib qoladi, shunday bo‘lsa ham, 
jamoa ta’sir ko‘rsatishning to‘g‘ri shakllarini tanlay olishiga erishish kerak.
Jamoa orqali bolalar o‘zini ko‘zguda ko‘rgandek his qilishi muhimdir. Chunki ular 
haqiqiy jamoadagina o‘zini-o‘zi anglaydi, kamchilik va yutuqlari, salbiy va ijobiy 
sifatlarini farqlaydi, jamoadagi ideal kishilardan o‘rnak oladi, ularga o‘xshashlikka 

---