Ad soyad: Amal Mütəllimzadə Fakültə: Maliyyə-iqtisad Qrup: 109m fənn: Tədqiqat metodları Sərbəst işin mövzusu: Empirik tədqiqat metodları

Ad soyad: Amal Mütəllimzadə Fakültə: Maliyyə-iqtisad Qrup: 109M Fənn: Tədqiqat metodları Sərbəst işin mövzusu: Empirik tədqiqat metodları
Empirik tədqiqat üsulları faktlara əsaslanır və "qatı (təkzibedilməz) məlumatlar" sayəsində mövcuddur. Bundan başqa, empirik tədqiqat metodları digər tədqiqat metodologiyalarından fərqli olaraq elmi bir metoddan istifadə edir. Empirik tədqiqat metodları "qatı veri" yardımı ilə alındığından, yüksək daxili uyğunluq və ölçü alətlərinin sabitliyi tələb olunur.Bu vəziyyətdə onlar (ölçü alətləri) elmi tədqiqat aparmaq üçün çəkilən müstəqil və müstəqil dəyişən rolunu oynayırlar. Daxili tutarlılıq və ölçmə alətlərinin standartları sayəsində sabitliyin şərtləri müəyyən edilir, yəni tam etibarlı ola bilən nəticələr əldə edilə bilər. Ölçmə aləti, öz növbəsində, belə bir təsis daha təhlili etmək üçün "xammal" yoxsa məlumatı təmin etsə yüksək və ya kifayət qədər etibarlı ola bilməz. Bundan sonra, bu tələb qane olmadığı zaman, səhvlər dispersiya sisteminə sürünür və qeyri-müəyyən və ya yanlış nəticələr əldə edilir.
Empirik tədqiqat üsulları elmi tədqiqatın adekvat və effektiv metodundan asılıdır, bu da etibarlı məlumatların əldə edilməsi ilə asanlıqla bir sıra hadisələrə, yəni müəyyən qanunları əldə etməyə imkan verə bilər. Empirik məlumatları təhlil etmək üçün istifadə edilən bir çox nəzəri və empirik tədqiqat metodları eksperimental vəziyyətə uyğun olaraq sınaqdan keçirilmiş seçim və paylanmalara malikdir. Empirik tədqiqat üsulları, ümumiyyətlə, çətin olduğu hallarda dəqiq ölçmələrin istifadəsi ilə qaçılmazdır. Məsələn, istifadə əsasən müşahidə olunur və ya davranış nümunəsi, özünü hesabat və s. Əsas odur ki, bu tədbirlər olduqca dəqiqdir. Səhv bir vəziyyətdə, nəzəri və empirik araşdırma üsulları yanlış üstünlüklərə sahib olacaqdır.
Empirik və ya hissiyata əsaslanan metod ətraf aləmin təcrübə yolu ilə dərk edilməsidir. Empirik tədqiqat metodu müxtəlif cisim və hadisələrin inkişafına aid obyektiv qanunların üzə çıxmasına kömək edir. Bu, kompleks şəkildə mürəkkəb addımlarla aparılan bir prosesdir ki, sonunda yeni elmi kəşflər əldə etmək olur.
Bu metodun əsas əhəmiyyəti ondadır ki, o, ətraf aləmi dərk etmək üçün ən etibarlı alət sayılan insanın duyğu orqanlarının fəaliyyətinə əsaslanır. Bu metodla əldə edilən məlumatlar nəzəri yolla əldə edilən məlumatlardan daha etibarlı sayılır.
Empirik tədqiqat metodunun aşağıdakı növləri var

• Müşahidə
• Müqayisə
• Ölçmə
• Eksperiment

Müşahidə fəaliyyət obyektinin məqsədyönlü dərk edilməsidir. Obyektivlik elmi müşahidənin əsas şərtlərindən olub, ya yenidən müşahidə etməklə, ya da digər empirik tədqiqat növündən (eksperiment) istifadə etməklə nəticəni yoxlamaq imkanı verir.
Müqayisə 
Empirik tədqiqatda müqayisə dedikdə, cisim və hadisələrin oxşar və fərqliliyi müəyyən edilir. İki və daha çox obyektin ümumi xüsusiyyətlərinin müəyyən edilməsi qanunun dərk edilmə mərhələlərindən biridir.
Müqayisənin səmərəli keçirilməsi üçün iki əsas şərtə riayət etmək lazımdır.

• Müqayisə elə obyektlərlə aparılmalıdır ki, onların obyektiv ümumi cəhətləri mövcuddur.
• Müqayisə obyektlərin əsas xüsusiyyətlərinə görə aparılmalıdır. Əks halda yanlış nəticə alınar.

Ölçmə müqayisədən fərqli olaraq daha güclü və universal dərketmə vasitəsidir. Ölçmə qəbul olunmuş ölçmə vahidlərinə əsaslanaraq ölçülən kəmiyyətin qiymətini müəyyənləşdirmək məqsədilə ölçü vasitələrindən istifadə edərək aparılan fəaliyyətlərin toplusudur.
Ölçmə prosesində iştirak edən əsas elementlər:

• Ölçmə obyekti
• Ölçü vahidi, etalon obyekt
• Ölçmə aləti və ya cihazı
• Ölçmə üsulu
• Tədqiqatçı

Ölçmələr iki cür aparılır – birbaşa və dolayısı ilə.

• Birbaşa ölçmə zamanı nəticə ölçmə prosesindən alınır.
• Dolayısı ilə ölçmə zamanı axtarılan kəmiyyət birbaşa ölçmədən alınan kəmiyyətlə riyazi münasibətindən istifadə etməklə hesablanır.

Eksperiment mürəkkəb və səmərəli empirik tədqiqat üsuludur. O, müəyyən obyekt və hadisələrə yeni şəraitdə məqsədyönlü təsir etməklə aparılan tədqiqatdır.
Elmi eksperimentin əsasını Qalileo Qaliley (1564-1642) qoymuşdur. O, dərketmənin əsasının təcrübə olduğunu söyləmişdir.
Eksperimentin aparılmasını zəruri edən şərtlər:

• Obyektə aid indiyə qədər məlum olmayan xüsusiyyətləri aşkar etmək üçün;
• Düzgünlüyünün təsdiqlənməsinə ehtiyac olan nəzəri məlumatları əldə etmək üçün.

Eksperimentin müşahidədən üstün cəhəti ondan ibarətdir ki, sınaq zamanı bu və ya digər hadisəni təmiz və aydın şəkildə öyrənmək mümkündür.

• eksperiment prosesində bu və ya digər hadisəni “təmiz şəkildə” öyrənmək mümkün olur,
• -eksperiment rel obyektlərin xüsusiyyətlərini eksterimal şəraitdə öyrənməyə imkan verir,
• -eksperimentin mühüm yaxşı cəhəti onun təkrarlığıdır.

Obyektin eksperiment metodu ilə öyrənilməsinin bir sıra üstünlükləri vardır
Beləliklə, elmi tədqiqatların empirik metodları, dəqiq eksperimentlər sayəsində, tədqiqatçıya müasir fundamental elmin aparıldığı dəqiq və təkzibedici nəticələr verməyə imkan verir.
Diqqətiniz üçün təşəkkürlər...