Adabiyotlar sharxi

	Nomi	Bet
1	1.Kirish
2	2. Adabiyotlar sharxi
3	3. Mavzuni dolzarbligi
4	4. Asosiy qism
4.1	Firiktsion materiallar xaqida ma’lumot

1.Kirish

Keyingi ikki yil davomida mamlakatimizda muhtaram Prezidentimiz SH.M.Mirziyoyev raxbarligida O’zbekiston taraqqiyotining yangi bosqichiga ko’tarish bo’yicha amalga oshirilayotgan keng ko’lamli islohotlar tufayli barcha jabxada tub o’zgarishlar ro’y bermoqda,xalqimizning dunyoqarashi,ongu tafakkuri yuksalmoqda. Jamiyatimizda yangicha qadiryat va an’analar shakllanmoqda.Shunday muhim yangiliklar Prezidentimizni asarlarida o’z aksini topib kelmoqda.Jumladan O’zbekiston Prezidenti MUROJAATNOMASIda 2022-2026 yillarga mo’jallangan Yangi O’zbekistonning tarqqiyot strateguyasining “MILLIY IQTISODIYOTNI JADAL RIVOJLANTIRISH VA YUQORI O”SISH SUR’ATLARINI TA’MINLASH’’bo’limida iqtisodiyot tarmoqlarida barqaror yuqori o’sish sur’atlarini ta’minlash orqali kelgusi besh yilda aholi yalpi ichki maxsulotni-1.6 baravar 2030 yilga borib aholi jon boshiga to’g’ri keladigan daromadni 4 ming AQSH dollaridan oshirish xamda “daromadi o’rtachadan yuqori bolgan davlatlar’’ qatoriga kirish uchun zamin yaratish. Makroiqtisodiy barqarorlikni ta’minlash va yillik inflatsiya darajasini 2024 yilgacha bosqichma bosqich 5 foizgacha pasaytirish.Davlat budjeti taqchilligini qisqartirish va 2023 yilda yalpi ichki mahsulotga nisbatan uning 3 foizda oshib ketmasligini ta’minlash. Xar bir tuman byujetining kamida 5 foizini “Fuqorolar byudjeti’’dasturi doirasida axolining takliflari asosida eng dolzarb muammolarni yechishga sarflashni tashkil qilish. Milliy iqtisodiyot barqqrorligini ta’minlash va yalpi ichki mxsulotda sanoat ulishini oshirishga qaratilgan sanoat ulishini oshirishga qaratilgan siyosatni davom ettirib maxsulotlarni ishlab chiqarish hajmini 1.4 baravarga oshirish kabilar ko’rib chiqildi.

• 
  Avtomobil sanoatida kooperatsiyani yanada rivojlntirish orqali ishlab cgiqaeish xajmini 1.4 baravarga,eksport xajmini 2 baravarga ko’paytirish va maxalliylashirish.Chirchiq shaxrida qishloq xo’jaligi mashinasozligi ishlab chiqarishni yagona sanoat klasteri usulida tashkil etish vazifalari xal qilishlari kerakligi ma’lum bo’ldi.
  
• 
  Kelgusi yili ilim- fan va innovatsiyalarga 1.8 tirillion so’m ajratiladi.
  
• 
  Kelgusi 3 yilda barcha davlat tashkilotlarida quyosh panellari va issiq suv kollektorlari o’rnatiladi. Ushbu maqsadlarda 2 milliard dollar miqdorida investitsiya jalb qilinadi.Buning hisobidan 60 foiz elektr va gaz iste’moli “yashil energiya’’ga o’tkaziladi.
  
• 
  Iqtisodiyotga mahalliy va xorijiy xususiy investitsiyalarni ko’paytirish uchun 2023 yilda sharaoitlar yanada yaxshilanadi.
  
• 
  Kimyo,avtomobilsozlik va qishloq xo’jaligi mashinasozligida xam kata-katta loyihalar ishga tushiriladi.
  
• 
  2023-yilda tayyor maxsulotlarni eksportini qo’shimcha 4 milliard dollarga oshirish asosiy maqsadimiz.
  

Yuqorida ko’rib chiqilganlardan xozirda Mamlakatimizda yuqori texnalogiyali yangi ishlab chiqarish quvvatlarini tashkil etish,tabiiy elektr energiyasidan oqilona foydalanish,mavjud zaxiralarni kelajak avlodga yetkazish,ishlab chiqarilayotgan maxsulotlarni raqobat bardoshligini yanada oshirish,yalpi ichki maxsulot xajmini o’sishda davom ettirish va kerak bo’lgan investitsiyalarni jalb qilish ,ilm-fan taraqqiyoti uchun kata mablag’lar ajratilish ishlari amalga oshirilishi vazifalari turgnligi aniq bo’lmoqda.
Xozirgi kunda “Uz Motors’’ YOAJda dunyo andozalariga javob bera oladigan
Menga berilgan diplom loyixada korxona yoki uning sexlarida ishlov berilayotgan materiallarni va ayrim xollarda tizimini loyihalash ishlab chiqarilayotgan maxsulotlar detallar sifatini yanada yaxshilash,yemirilishga chidamli qilib ishlab chiqarish ish unumini oshirish yoki rekonstruktsiya qilish.Bunda yaratilayotgan tizimi texnik-iqtisodiy afzalliklari, ishlab chiqarishning uzluksiz va ishonchli materiallar bilan ta’minlash, korxonaning istiqbol rivojlanishi ,shuningdek atrof muhit va mexnat muhofazasi, ekologiya masalalari xam keng yoritilishi kerak.

2.Adabiyotlar sharhi

Bitiruv malakaviy ishining mavzusi “Kukun polimerlardan firiktion materiallar tayyorlash texnalogiyasi’’ bolganligi bois,uning bajarilishidan oldin adabiyotlar sharxi o’tkaziladi.
O’zbekiston Respublikasi iqtisodiyotni tubdan isloh qilish xamda aholi turmush tarzini yaxshilashga oi ma’lumotlar respublikamiz Prezidenti SH.M.Mirziyoyev asarlaridan o’ganilgan.
Avtomobil detallari kukun polimer kompazitsion materiallar turkumiga kiruvchi materiallardan tayyorlanganligi bois ular to’g’risida ma’lumotlar o’rganildi.
S.S.Klimenkov, V.V.Rubanik, M.X.Shoropov va boshqalar tomonidan nashr etilgan spravichnikda, friktsion materiallar va kukun polimer materiallar to’g’risida ma’lumtlar keng yoritilib berilgan.
Kompazitsion materiallar xaqida umumiy ma’lumot
Plastmassalarning xossalari va tarkibi, tasnifi
Kukunli materiallarni olish usullari
Kukun polimer qoplamalarni olish usullari
Firiktsion maetriallar xaqida umumiy ma’lumot
E.Plyumdeman, V.M.Kataeva va V.A.Popovlarni qator asarlarida kompazitsion materiallarni kelib chiqish tarixi, turlariva ularni olinishi texnalogiyasi, ularni xosil qiladigan komponenetlar, ularni xossalari, xossalariga ta’sir ko’rstuvchi omillar va ularni qo’llashsohalari ko’rib chiqilgan.
Kompazitsion materiallarni asosiy komponenetlari bo’lgan polimer materiallarni kimyosi va sanoati tobora yuksalib borayotgan xalq xo’jaligining barcha soxalarida, jumladan mashinasozlikda va avtomobilsozlikda kimyoviy maxsulotlar-tola,plastmassa, sintetik kauchok, lok, bo’yoqlar va boshqalarni o’rni beqiyos. Shuning uchun ushbu materiallar kimyoviy tarkibini fizik-kimyoviy xossalari, polimerlanish,polimelarda kimyoviy o’zgarishlari, sintetik polimerlarni olinishi, polimerlarning muhim turlari o’zbek olimlari M.Askarov, B.Oyxo’jayev va YU.Pogosov, R.YU.Yunusov va M.Asqarov va I.I.Ismoilovlarning asarlarida ko’rilgan.
YU.P.Solenov, S.A.Vologjianina va A.F.Igolkin va YU.M.Laxtarinlar tomonidan nashr etilgan darsligida [11, 12, 13] kompazitsion materiallarni zamonaviy ta’rifi va tasnifi, dispersion-mustaxkamlangan kompazitsion materiallar. Tolaviy kompazitsion materiallar, qatlamli kompazitsion materiallar va kompazitsion materiallarani xossalari va qo’llanishi ko’rib chiqilgan.
Bitiruv malakaviy ishini mavzusiga ko’ra, ishda tajriba-sinov qismi mavjudligi olimlarimiz Y.M.Mahsudov [16], V.Mirboboyev, E.Umarov va M.Ahmadxo’jayevlar [17] va P.X.Pirmuxammedovlar [18] tomonidan ishlab chiqilgan labaratoriya ishlarini bajarishga oid va sinashga oid praktikumlarda polimer materiallarni xossalarini tadqiqot qilish boyicha ishlarni ko’rib chiqdil. Kompozitsion materiallar ilmiy-texnikaviy jurnalidan polimer materiallar asosidagi materiallarning ishlatilishi, xossalari va joriy etish masalalari yoritilib boradi.