yurumadingiz, deb har kun nechani buyurub erdikim, o‘ltururlar
erdi” [Навоий 1967 (а), 229]. Asardagi talqinga ko‘ra, Xisrav
Parviz davlatining zavol topishiga va o‘zining o‘ldirilishiga uning
xarakteridagi ana shu jihatlar sabab bo‘lgan.
Bahromgo‘rga bag‘ishlangan qismda esa Navoiy Bahrom
tabiatidagi aysh-ishratga, tomosha va sarguzashtga o‘chlikni
alohida ta’kidlaydi va tasvirlaydi. Bahrom zikrida hikoya qilingan
voqealar ham, Bahromning boshiga tushgan ishlar ham uning
tabiatidagi aynan ana shu xususiyatlar bilan bog‘liq ravishda yuz
beradi. Bahromning aysh-ishratga berilishi tufayli davlat ishlarida
o‘pirilish yuz beradi, hokimiyat zaiflashadi, mamlakat xarob bo‘ladi.
Ahvol shu darajaga yеtadiki, mulkiga dushman hujum qilganda,
Bahrom unga qarshi turish uchun kuch topa olmaydi. Turk xoqoni
mamlakatni osonlik bilan bosib oladi. Bahrom shaxsiyatining bir
qator boshqa jihatlari ana shu istilodan keyingi voqealar davomida
ochiladi. Vaziyatni to‘g‘ri baholagan Bahrom qarshilik ko‘rsatish
befoyda ekanligigini sezib, o‘zini chekkaga tortadi va ozgina sodiq
kishilari bilan mamlakatdan chiqib ketadi. Shundan so‘ng u sabr-
toqat bilan qulay paytni poylaydi va ana shunday fursat kelishi bilan
kutilmaganda hujum qiladi hamda g‘alaba qozonadi. Bu o‘rinda
turk xoqoni istilosidan so‘ng Bahrom shaxsiyatida yuz bergan
o‘zgarishlarning ko‘rsatilishi tufayli u o‘quvchi ko‘z o‘ngida statik
emas, dinamik obraz sifatida namoyon bo‘ladi.
Bunday dinamik tasvirning “Tarixi muluki аjam”ning
boshqa o‘rinlarida ham uchrashi uni Navoiy tasvir uslubiga xos
xususiyatlardan biri sifatida qarash imkonini beradi.
Dostları ilə paylaş: