A'dan Z'ye Felsefe
Yüklə 1,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Ve sözleşmeler kılıç olmaksızın kelimelerden ibarettir, insanı
korkutacak gücü yoktur. (Hobbes, Leviathan, 11.17) Öyleyse saygınlığın hiçbir anlamı yoktur. Ama kral ya da yönetici egemen iktidar açıktır ki kolayca azledilebilecek bir azınlıktır. Öyleyse, diye sorar Hobbes, iktidarının nihai kaynağı nedir? İnsanların zihinleri üzerinde, bütün iktidarın monarşide yoğunlaşmasından kaynaklanan bir hâkimiyettir. Buna kılıcın iktidarı, yani dünyevi cezalandırmanın yarattığı tehdit eklenir. Hobbes’a göre huzurumuzu güvence altına almak için gücümüzü devlete devrederiz ama iş burada bitmez. Eğer hükümet barışı sağlama konusundaki birincil görevinde başarısızlığa uğrarsa, o takdirde bu hükümet haklı olarak devrilerek yerine barışı güvence altına alacak bir başka hükümet getirilebilir. Ancak, isyankâr düşüncelerden ve siyasi çoğulculuktan barış uğruna uzak durulmalıdır. Bu tür devrim kışkırtıcılığı çoğu zaman yalnızca katliam ve yıkıma yol açar. Doğal olarak, Hobbes’un sisteminin totaliter bir devlet yaratma anlamına geldiğini düşünebilirdik, ama bu doğru değildir: Hobbes iktidar yeterince güçlü olduğu zaman barışın hâkim olacağına inanacak zayıf bir düşünür değildi. Toplumsal sözleşmeyi oluştururken bireyler ancak öteki insanların da aynı anda vazgeçtiği haklarından vazgeçerler. Öyleyse, insanlar özgürlüklerini kullanmak amacıyla çok az sayıda haklarından vazgeçmişlerse, doğacak Leviathan, mini-malist bir kurum olabilir. Hobbes aynı zamanda devletin muhaliflerine karşı yalnızca kaba kuvvete başvurmasının kendi aleyhine olacağını da görüyordu: Doktrinin bastırılması yalnızca birleştirir ve çileden çıkartır, yani hem kötülüğü azdırır hem de doktrine zaten inanmış olanların gücünü arttırır. (Hobbes, iBehemoth, 62) Devlete aşırı güç verilmesi ters tepebilir. Hayati önem taşıyan nokta, yönetilenlerin onayını kazanmaktır. Bu nedenden dolayı egemen güç, yasaları keyfi biçimde hazırlayamaz. Bu da Hobbes’un teorisinin politik açıdan derinlemesine bir tarzda geliştirilmesidir, çünkü egemen gücün yetkileri açısından teorik bir sınırın varlığını ortaya koymakla kalmaz, aynı zamanda benzer biçimde politik durumu doğru okuyamadığı için memnuniyetsizliği arttıran I. Charles’ın örtülü bir eleştirisi de olur. Öte yandan, Hobbes bağımsız kanun koyucu organlar olmaması gerektiğini belirttiğine göre, Charles’ın uyuşmazlıklarının Parlamento ile olması, çoğulcu bir anayasadan doğan sorunların bir kanıtı gibi görülebilir. Hobbes ayrıca yasaların genel olarak kabul edilebilirliğe ve önceliğe sahip olması gerektiğini belirtmiştir. Aksi takdirde kral politik olmayan bir davranış içinde olurdu. Hobbes hukuki pozitivizm doktrinini savunsa da, yani hukukun belirlenmiş kanun koyucu organlardan kaynaklandığı teorisine bağlı olsa da, teorisi egemen gücün keyfi davranabileceği anlamına gelmez. Çünkü bu tür davranış çoğu zaman muhalefete ve bölünmeye yol açar. Bunlar da nihai olarak iç savaşın kaynaklarıdır. Ne var ki, egemen gücün iktidara yükselmesi ve onu muhafaza etmesi veri alınacak bir şey değildir. Leviathan bu yüzden insanları kendisinin gerçekte olduğundan daha da güçlü olduğuna inandırmalıdır. Böylece, kendi kendini gerçekleştiren bir kehanet gibi, o güce gerçekten kavuşur. Gerekli gücü kazandıktan sonra devletin amacı barışı hem iç isyan hem de dış saldırı karşısında savunmaktır. Ancak, bunlar devletin yegâne hedefleri değildir. Aynı zamanda, tutumluluk, geniş görüşlülük ve metanet sergilemelidir. Barış arayışı, bazen Hobbes’a atfedildiği gibi temel bir içgüdüsel tutku değildir. Ölüm korkusu gerçekten dc böyle bir tutkudur. Ama o vahşi doğa durumunun aşılması, akılcı düşünce ve basiret gerektirir. Akıl, insanları doğa durumunun herkesi kırıp geçiren savaşlarından uzaklaştırır. Hobbes insani meselelerde aklın oynayacağı role büyük bir önem vermiştir. Egemen gücün halka iyi bir eğitim sağlamasının önemi de buradan gelir. Fikirler elbette insanı yanlış yola sürükleyebilir, ama bunlar aşikâr birtakım önermelere sağlam biçimde yaslandığında (Öklid geometrisinin yönteminin politika âlemine uygulanmasının saiki tam da buydu), sağlam ve geçerli sonuçlara ulaşılması kaçınılmazdır. Teori budur. Bu teorinin Hob-bes’un yapıtında geliştirilmesi başka bir konudur. Ama vizyon özgün ve caziptir. Hobbes, Leviathan’ın standart siyasi okuma malzemesi olarak kullanılmasına hiç de karşı değildi. Günümüzde Hobbcs’un siyasi fikirleri güçlü bir egemen organın var olmadığı bir uluslararası dünyada sürüp giden anarşinin betimlenmesi açısından popülerdir. Birçok yazar, özellikle realist politika modelini benimseyenler, Hobbes’un teorisini bir açıklama aracı olarak kullanmakta ve şiddet ve savaşı bir doğa durumunun hâkimiyetinden hareketle açıklamaktadırlar. Bu bakımdan Machiavelli ile arasında bağ kurulur. Ama ben yine, çok daha incelikli bir düşünüş tarzından haz almak için filozofumuzun daha derinlemesine okunmasını tavsiye ederim. Yüklə 1,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|