A'dan Z'ye Felsefe
Yüklə 1,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Üstün zekâlılar doğal yöneticilerdir; buna karşılık, daha az
zeki olan ama daha güçlü bir bedene sahip olanlar doğa tarafından hizmet etmek üzere yaratılmış gibi görünmektedir. (Akinolu, Summa Contra Gentiles> III.81) Aristoteles’in aristokratik taarruzu burada yeniden canlandırılmaktadır, ama bu hiç de şaşırtıcı değildir. Avrupa’da hayat, sosyal statüye göre hiyerarşik olarak yapılanmıştı. Ama Tommaso’nun akıl yürütmesinde heyecan verici biçimde kımıldayan şey bir sonraki ele aldığı noktadır: Yalnızca şiddete ve tutkuya yaslanan bir devlet bizi kargaşaya sürükler. İnsanların yönetiminde soğukkanlı bir akıl yürütme gereklidir. İşte filozofların devlet adamlarına yaptığı, işleri rasyonel biçimde yürütme konusundaki ezeli çağrı. Ama Tommaso’da buna insanların ruhunu kurtarma konusundaki dini çağrı eşlik eder. Teologlar filozof-krallar haline gelmeli veya kutsal hayat arayışında krallara danışmanlık yapmalıdır. Ne var ki, Tommaso insanlığın büyük bölümünün, aynen zihinlerini Tanrı konusunda tefekküre vermeye yetenekli veya istekli olmadıkları gibi, siyasi meseleleri de soğukkanlı biçimde ele almaya yetenekli veya istekli olmadıklarını teslim ediyordu. Atinalılara benzer biçimde, kitleler Tanrı’nın sisteminin aşikâr aksiyomlarını anlama kapasitesinden yoksun oldukları için (bazılarını anlayabilirler, ötekiler daha çok çaba gerektirir), ağır işlerde çalışır ve hazza dayanan bir hayatı yaşarken, zihnini çalıştırma kapasitesi olanlar kendilerini dini tefekküre vermeli ve böylelikle daha düşük düzeydeki zihinleri eğitmeye, onlara öğretmeye uygun bir konuma yükselmeli ve hazza düşkün halkı onun çıkarı ve iyiliği için yönetmelidir. Böylece Tommaso, kuşatıcı nitelikteki ontolojik hiyerarşisine başvurarak, aynen bedenin tek bir zihin tarafından yönetilmesi gerektiği gibi, toplumun da tek bir yönetim ve hükümdar tarafından düzene sokulmasının gerekli olduğunu ileri sürer. Ancak bir tek Hıristiyan halk olabilir, dolayısıyla bütün inananlar inançları konusunda hemfikir olmak zorundadır. Toplumsal hayatın ise çoğulcu olabileceğini kabul ediyordu. İnsanlar farklı türden dünyevi, yani kısa vadeli amaçların peşindedir. Ama ancak pek az sayıdaki insan zihnini daha yüksek hakikatleri aramaya vakfedebilecek kapasitede olduğu için, genel olarak halka, hayatlarını doğanın ve Tanrı’nın doğru kurallarına göre yaşama yolunda, yani erdemli hayat konusunda rehberlik yapması gereken onlardır — Ortaçağ’ın bu yeni filozof-teolog kralları. “İnsanın kendisini ereğine doğru yöneltecek birine ihtiyacı vardır” {Krallık Üzerine, 1. Bölüm). İnsanın topluma ihtiyacı vardır (Aristoteles’e göre insan sosyal hayvandır), ama hayatı yönetilmek ister. Böylelikle Platon’un bir topluluğun grubu doğru yöne götürmek üzere mutlaka bir yöneticiye, sosyal geminin kaptanına ihtiyacı olduğu varsayımına geri dönmüş oluruz. Kısacası, insanın yönetilmesi için bir yol bulunabilmelidir. Gerçekten de Tomizm için insanların düzeninde kölelik doğal olmayan bir durum değildir ve kabul edilebilir bir şeydir. Çoğu filozofun kendine özgü yanları ve çağına uygun önyargıları vardır ve bunlar affedilebilir (ne de olsa onlar başkadır, biz başka). Ama Tommaso’nun genel felsefi vizyonu zaman zaman kendi dinsel düzenini sorgusuz sualsiz kabul etmesinden dolayı bulanıklaşmaktadır. Augustinus gibi o da zihnini kilisenin mihrabı önünde secdeye yatırır, hatta kurban eder. Böylelikle, kendi düşüncesinin olanaklarını da sınırlamış olur: Aristotelesçi mantığı Augustinusçu Hıristiyanlıkla dahiyane biçimde kaynaştırırken Tommaso hiç kuşku yok ki istisnai ve hacimli bir dinsel savunma üretmiştir. Ama bu savunma, her ne kadar bazı kusursuz felsefi doğrulara yer verse de, niyet olarak ve dolayısıyla özünde statükonun bir savunmasıdır. Öte yandan, daha inceltilmiş yaklaşımlarında, daha sonra Rönesans döneminde yeşerecek olan, dünyayı keşfetme konusunda entelektüel özgürlük yönünde birtakım tohumlar bulabiliyoruz. Kuşkusuz bu, insanlığa yaptığı en kalıcı katkıdır. Yüklə 1,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|