Adaptiv jismoniy tarbiya va sport

“Reabilitatsiya” atamasi lotincha ―nogironlarning mehnat qobiliyatini tiklash‖ 
yoki qobiliyat, ―reabilitatsiya‖ – qobiliyatni tiklashdan kelib chiqadi. Tibbiy 
atamalarning ensiklopedik lug‘atida u ―buzilgan tana funksiyalarini, shuningdek, 
ijtimoiy funksiyalarni va bemorlar va nogironlarning ishlash qobiliyatini tiklashga (yoki 
kompensatsiya qilishga) qaratilgan tibbiy, pedagogik va ijtimoiy tadbirlar‖ deb 
ta‘riflangan. 
So‘nggi o‘n yilliklar ichida mamlakatimiz jamiyatidagi o‘zgarishlar nogironlarni 
reabilitatsiya qilish muammolariga ko‘proq e‘tibor qaratilishi, O‘bekistonda 

---

19 
nogironlarni reabilitatsiya qilish muhim davlat vazifasi sifatida bilinishi bilan 
tavsiflanadi. 
Hozirgi vaqtda nogironligi bo‘lgan odamlarni va nogironlarni reabilitatsiya 
qilishning maqsadi, qoida tariqasida, ijtimoiy integratsiya deb hisoblanadi, bu 
birinchidan, 
statik 
ma‘noda 
nogironning 
jamiyatdagi 
erishilgan 
va 
erishmaganyutuqlarining holati sifatida tushuniladi, ikkinchidan, alohida qo‘llaniladi. 
Nogironga olib boriladi (ya‘ni, individual ishtimoiy gumanitar yordam). 
Biroq, V.Z.Kantor (2000) to‘g‘ri ta‘kidlaganidek, ―ijtimoiy integratsiya‖ 
kategoriyasi sotsiologiyaning asosiy toifalaridan biri bo‘lib, ―ijtimoiy institutlar, 
guruhlar, hokimiyat va boshqaruv organlari o‘rtasida maqbul aloqalarni o‘rnatish 
jarayoni‖ ni anglatadi. Shunday qilib, nogironligi bo‘lgan odamlarning ijtimoiy 
integratsiyasi dolzarbmuammoga ega bo‘lib, ularni reabilitatsiya qilishning maqsadi 
(ayniqsa, natijasi) bo‘lishi mumkin emas. 
Ijtimoiy integratsiya ikki tomonlama o‘zaro yaqinlashish jarayoni, birinchi
ijtimoiy aktyorning o‘zaro harakati, ikkinchibizning holatlarimizda, nogironlar va 
nogironlar, jamiyatda normal rivojlanayotgan odamlarni qatoriga kiritishni istaganlar va 
bunday odamlarning o‘zlari, bunday qo‘shilishi uchun qulay sharoit yaratishi kerak. . 
Shuning uchun V. Z. Kantor (2000) ―turmush tarzi‖ tushunchasini ijtimoiy 
reabilitatsiya maqsadi sifatida ishlatishni taklif qiladi. 
Sotsiologiyaning asosiy tushunchalaridan biri bo‘lib, u haqiqatan ham mavjud 
bo‘lgan odamlarning individual va guruh hayotiy faoliyatining shakllarini anglatadi, 
ularning xatti-harakatlari, aloqa va amaliyot xususiyatlarini tavsiflovchi aniq ijtimoiy-
tarixiy sharoitlarga xosdir (Ivanov V.N., 1989). 
Shunday qilib, nogironlarni reabilitatsiya qilishning maqsadi ularning normal 
rivojlanayotgan odamlarning turmush tarzini amalga oshirish qobiliyatini ta‘minlashdir. 
Ijtimoiy integratsiya mavzusi sifatida nogironlar va sog‘liqni saqlash sohasidagi 
nogironlar ijtimoiy darajadagi uchta yo‘nalishda namoyon bo‘ladi (Kantor V.Z., 2000). 
Ulardan birinchisi individual darajani tavsiflaydi (masalan, universitetda 
o‘qiyotgan nogiron talaba). 
Ikkinchisi – kichik bir ijtimoiy guruhning darajasi (masalan, turli darajadagi 
musobaqalarda qatnashadigan nogiron sportchilar jamoasi). 
Uchinchisi – bu katta ijtimoiy guruh (guruh hamjamiyati) darajasidagi nogironlar. 
Turli xil ijtimoiy institutlar, hukumat va qonunchilik tuzilmalari bilan o‘zaro aloqada 
nogironligi bor odamlar tegishli davlat tashkilotlarida birlashtirilgan (Butun 

---

20 
O‘zbekiston 
Ko‘zi 
ojizlar 
jamiyati, 
ButunO‘zbekiston 
Karlar 
jamiyati, 
ButunO‘zbekiston nogironlar jamiyati va boshqalar) aynan shunday.