Adaptiv jismoniy tarbiya va sport

okuloharakat-mushaklarni 
kuchaytirishga 
yo‘naltirilgan 
ish 
ko‘rishning yaxshilanishiga olib kelishi mumkin; moddiy shaklda aqliy harakatlarning 
shakllanish bosqichi (P. Ya. Halperinning fikriga ko‘ra) ushbu jarayonning 
samaradorligini 
sezilarli 
darajada 
oshiradi; 
mushaklarni 
ixtiyoriy 
ravishda 
bo‘shashtirish ko‘nikmalariga o‘rgatish psixologik "qisqichlarni" olib tashlash, hissiy 
holatni sozlash va hk. 
Albatta, tuzatish ishlari ham asosiy nuqsonga, ham qo‘shma kasallikka ham, asosiy 
nuqson tufayli kelib chiqqan ikkilamchi kasalliklarga ham olib borilishi mumkin. 
Tuzatishning iloji bo‘lmasa, kompensatsion vazifalar paydo bo‘ladi (ko‘zi ojizlar 
uchun fazoviy-vaqtli yo‘nalishni shakllantirish, sezgi tizimlarini "o‘rgatish", protezlarda 
yurishni o‘rganish va boshqalar). 
Va, nihoyat, bu yoki boshqa nuqson, bu yoki boshqa kasallik majburiy profilaktik 
ishlarni talab qiladi (profilaktika muammolarini hal qilish). Masalan, odamning 
harakatchanligini cheklash, shoshilinch ravishda jismoniy harakatsizlik va gipokineziya 
tufayli kelib chiqadigan kasalliklarning oldini olish uchun maqsadli tadbirlarni talab 
qiladi. 
Albatta, bu vazifalarning barchasi u yoki bu bilimlarni, ko‘nikmalarni (ta'lim 
vazifalari) o‘qitish kontekstida hal qilinadi; jalb qilinganlarning bu yoki boshqa shaxsiy 
xususiyatlarini tarbiyalash (o‘quv vazifalari); ularning jismoniy fazilatlari va 

---

27 
qobiliyatlarini rivojlantirish, oyoq mushaklarini mustahkamlash, holatni yaxshilash va 
boshqalar (sog‘liqni tiklash vazifalari). 
Ijtimoiy integratsiya jarayoni shaxsning sotsializatsiyasi bilan chambarchas 
bog‘liq bo‘lib, u ikki tomonlama jarayon sifatida belgilanadi: bir tomondan, shaxs 
ijtimoiy tajribani o‘rganadi, boshqa tomondan madaniyatga faol qo‘shiladi, qadriyatlar 
va ijtimoiy aloqalar tizimini qayta ishlab chiqaradi, uning atrofidagi odamlarga, hayot 
sharoitlariga ta‘sir qiladi. Shunday qilib, shaxs nafaqat ijtimoiy muhitga moslashadi, 
balki ma'lum bir ijtimoiy makonni "engib chiqadi".