Ağ ciyərlərin xronik obstruktiv xəstəliyi üzrə klinik protokol
Cədvəl №3. ACXOX-un MÜALİCƏSİNDƏ İSTİFADƏ
Yüklə 286,43 Kb.
|
|
Cədvəl №3. ACXOX-un MÜALİCƏSİNDƏ İSTİFADƏ
OLUNAN DƏRMAN VASİTƏLƏRİ
ərman İnhalyator (μ q) Nebulayzer üçün m əhlul (mq/m l) Daxil ə q əbul İnyeksiya üçün flakon (mq) T əsirin müdd əti (sa at) β 2 -AQONİSTLƏR QISA MÜDDƏTLİ Fenoterol 1 100-200 1 0.05% (Şərbət) – 4-6 Levabuterol 2
0.63, 1.25
4-6 Salbutamol (albuterol) 100, 200
5 mq
(Tablet) Şərbət
0.024% 0.1,
0.5 4-6
Terbutalin 400, 500
2.5, 5 (Tablet) 0.2, 0.25
4-6 UZUN MÜDDƏTLİ Formoterol 3 4.5–12
12+
25-50
12+ Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
24
QISA MÜDDƏTLİ İpratropium bromid 20; 40
0,25-0,5
6-8 Oxitropium bromid
4
100 1,5
7-9 UZUN MÜDDƏTLİ Tiotropium 18
24+
β 2 -AQONİSTLƏRİN ANTİXOLİNERGİK PREPARATLARLA BİR İNHALYATORDA KOMBİNASİYASI Fenoterol/ İpratropium 200/80 1,25/0,5
6-8
Salbutamol/ İpratropium 5
0,75/4,5
6-8 METİLKSANTİNLƏR Aminofillin 200-600 mq (tablet) 240 mq
24
saata qədər
Teofillin (SR)
100-600 mq (tablet) 24 saata
qədər İNHALYASİON QLÜKOKORTİKOSTEROİDLƏR Beklometazon 50-400 0,2-0,4
Budesonid 100; 200;
400 0,20;
0,25; 0,5
Flutikazon 50-500
Triamsinolon 100 40
40
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
25
2 -AQONİSTLƏRİN QLÜKOKORTİKOSTEROİDLƏRLƏ BİR İNHALYATORDA KOMBİNASİYASI Formoterol/ Budesonid 4,5/160; 9/320
Salmeterol/ Flutikazon 50/100,
250, 500
25/50, 125,
250
Prednizon 5-60
mq (tablet)
Metil-
prednizolon
4, 8, 16 mq (tablet)
1
Fenoterol dərman vasitəsi şərbət formasında Azərbaycan Respublikasında dövlət qeydiyyatına alınmamışdır 2,4,5
Klinik protokolun tərtib edildiyi dövrdə Azərbaycan Respublikasında dövlət qeydiyyatından keçməmiş dərman vasitəsi. 3
Formoterol tək yox, yalnız budesonid ilə kombinə olunmuş inhalyasiya formasında qeydiyyata alınmışdır Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
26
I (yüngül) II (orta ağır) III (ağır) IV (çox ağır) FEV1/FVC
<0.70 FEV1
≥ 80% (normativ göstəricidən)
FEV1/FVC <0.70 50%
≤ FEV1< 80% (normativ göstəricidən) FEV1/FVC
<0.70 30%
≤ FEV1< 50% (normativ göstəricidən) FEV1/FVC
<0.70 FEV1
< 30% (normativ göstəricidən) və ya FEV1 < 50% (normativ göstəricidən) xroniki
tənəffüs çatışmazlığı ilə Risk faktorları ilə təmasdan qaçmaq; qrip əleyhinə vaksinasiyanın aparılması Qısa müddətli bronxolitikləri əlavə etmək (ehtiyac olduqda) Bir və ya bir neçə uzun müddətli bronxolitikləri müntəzəm olaraq əlavə etmək (ehtiyac olduqda); reabilitasiya tədbirlərini əlavə etmək Kəskinləşmələr təkrarlanarsa, inhalyasion qlükokortikosteroidləri əlavə etmək Xroniki tənəffüs çatışmazlığı varsa, uzun müddətli oksigen terapiyası əlavə etmək. Cərrahiyyə əməliyyatını nəzərdən keçirmək. Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
27
►
Vaksinlər – qrip əleyhinə vaksinlər ACXOX-un ağır kəskinləşmələrinin və ölüm hallarının sayını 50% azalda bilər (A). Vaksinasiya hər il aparılır. ►
α1-antitripsinəvəzedici terapiya (prolastin) – bu müalicə həddindən artıq bahalıdır, əksər ölkələr üçün əlçatmazdır və bu patologiya ilə əlaqəli olmayan ACXOX-lu xəstələrin müalicəsi üçün tövsiyə olunmur (C). ►
və digər bakterial infeksiyaların müalicəsi üçün tövsiyə olunur (A). ►
Mukolitik (mukokinetik, mukorequlyator) vasitələr (ambroksol, erdostein, karbosistein, yodlaşdırılmış qliserol) – mövcud olan məlumatlara görə bu preparatların geniş istifadəsi tövsiyə olunmamalıdır (D). Qatı bəlğəm ifraz edən bəzi xəstələrə mukolitiklərin yaxşı təsir göstərməsinə baxmayaraq (A), onların ümumi terapevtik təsiri az əhəmiyyətlidir. Bu kateqoriyalı xəstələrdə kəskinləşmələrin tezliyini və simptomları azaltmaq məqsədilə N-asetilsistein (600 -1200 mq sutkalıq dozada) 3-6 ay müddətində təyin etmək lazımdır . ►
Antioksidantlar (əsasən N-asetilsistein) – xəstələrdə kəskinləşmələrin tezliyini azaldır və tez-tez kəskinləşmələri olan xəstələrin müalicəsində istifadə oluna bilər (B). ►
İmmunorequlyatorlar (immunostimulyatorlar, immuno- modulyatorlar) – ACXOX-lu xəstələrdə immunostimulyator- ların istifadəsi ilə bağlı tədqiqatlar bu preparatların kəskinləşmələrin ağırlığını (tezliyini deyil) azaltdığını göstərir
olunması tövsiyə oluna bilməz (B). ►
FAZASINDA ÖSKÜRƏK ƏLEYHİNƏ PREPARATLARIN MÜNTƏZƏM ŞƏKİLDƏ İSTİFADƏ OLUNMASI ƏKS- GÖSTƏRİŞDİR (D). Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
28 ► Vazodilyatatorlar – mövcud məlumatlara əsasən stabil fazada olan ACXOX-lu xəstələrdə bu preparatların istifadəsi əks- göstərişdir. ►
Respirator stimulyatorlar – mövcud məlumatlara əsasən stabil fazada olan ACXOX-lu xəstələrdə almitrin preparatının müntəzəm istifadəsi tövsiyə olunmur (B). Bu həmçinin, qeyri- spesifik, nisbətən təhlükəsiz respirator stimulyator olan diksaprama aiddir. Preparat damar daxili təyin olunur (D). ►
Digər preparatlar – ACXOX zamanı nedokromil, leykotrien antaqonistlərinin, alternativ metodların istifadəsi haqqında (məs. otlarla müalicə, akupunktura, homeopatiya) adekvat tədqiqatlar aparılmadığından, ACXOX-un müalicəsində tövsiyə oluna bilməz. Qeyri-farmakoloji müalicə ►
Oksigenoterapiya – sübut olunubdur ki, uzun müddətli oksigen terapiyası (15 saatdan çox) xroniki tənəffüs çatışmazlığı olan xəstələrdə sağ qalma ehtimalını artırır. Uzunmüddətli oksigen terapiyası hədsiz ağır ACXOX-lu xəstələrdə aşağıdakı hallarda təyin olunur: РаО
2 ≤ 7,3 кPа (55 mm civə süt.) və ya SaО 2 ≤ 88%, hiperkapniya ilə birgə və ya onsuz (А). 7,3 кPа (55 mm civə süt) ≤ РаО 2 ≤ 8 кPа (60 mm civə süt) və ya SaО 2
∼ 89% ilə ağ ciyər hipertenziyası, durğunluq ürək çatışmazlığı nəticəsi olan periferik ödemlər və ya polisitemiya əlamətləri zamanı (hematokrit > 55%) (D).
► Reabilitasiya Fiziki məşğələlər – ACXOX-lu bütün xəstələrdə fiziki məşq proqramları effektiv olur; bu həm fiziki gərginliyə tolerantlığın artmasına, həm də təngnəfəslik və zəifliyin azalmasına aiddir (A). Yaxşılaşma proqram bitdikdən sonra da öz təsirini itirmir, lakin məşğələlər ev şəraitində davam etdikdə, xəstənin statusu reabilitasiyadan əvvəl olduğundan daha yüksək olur (B). Məşqlərin optimal müddəti 8 Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
29 həftədən az olmamalıdır. Hər məşğələ xəstənin vəziyyətindən asılı olaraq, həftədə 1-5 dəfə olmaqla, 10-45 dəqiqə davam etməlidir
korreksiyası – çəkinin və əzələ kütləsinin azalması ACXOX-lu xəstələr arasında tez-tez rast gəlinən problemdir. Bədən çəkisi indeksinin azalması xəstələrdə ölümlə nəticələnən hal üçün risk faktoru hesab olunur. (A) Ən səmərəli qida rejimi az porsiyalarla tez-tez qidalanmaqdır, əks təqdirdə diafraqmanın yerinin dəyişməsi nəticəsində dispnoenin güclənməsi meydana çıxa bilər.
► Cərrahi müalicə – bu müalicəyə bullektomiya, ağ ciyərin həcminin azaldılması və transplantasiyası aiddir (C).
ACXOX-un kəskinləşməsi – xəstənin vəziyyətinin nisbətən uzunmüddətli (24 saatdan az olmayaraq) kəskinləşməsidir, bu zaman vəziyyətin ağırlığı normal sutkalıq dəyişkənlik hüdudlarından kənara çıxır, kəskin başlanğıcla səciyyələnir və adi terapiyanın dəyişdirilməsini tələb edir.
Kəskinləşmənin əsas səbəbləri respirator trakt infeksiyaları (traxeobronxial infeksiya, pnevmoniya) və atmosferin çirklənməsidir, lakin əksər hallarda ağır kəskinləşmələrin səbəbini müəyyən etmək olmur (Ağ ciyər arteriyasının tromboemboliyası, pnevmotoraks, qabırğaların sınığı / döş qəfəsinin travması, β-blokatorlardan qeyri- düzgün istifadə, ürək çatışmazlığı və ya aritmiyalar) (В).
Kəskinləşmənin ağırlıq dərəcəsinin qiymətləndirilməsi kəskinləşmədən əvvəl xəstənin anamnezi, simptomları, fiziki müayinə göstəriciləri, ağ ciyərlərin funksional testləri, arterial qazların və digər laborator müayinələrin nəticələri əsasında aparılır. Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
30 Təngnəfəsliyin güclənməsi – kəskinləşmənin əsas simptomudur. Bu əlamət məsafədən xırıltıların eşidilməsi və güclənməsi, döş qəfəsində sıxılma hissi, fiziki gərginliyə tolerantlığın azalması, öskürəyin intensivliyinin və bəlğəmin miqdarının artması, onun rənginin və qatılılığının dəyişilməsi ilə müşayiət olunur. Belə halda xarici tənəffüs funksiyasının və qandakı qazların göstəriciləri pisləşir: (FEV1 və digər göstəricilər aşağı düşür), hipoksemiya və hətta hiperkapniya əmələ gələ bilər. Kəskinləşməni iki növə bölmək olar: 1-ci növ – iltihab sindromu ilə səciyyələnir (hərarətin qalxması, bəlğəmin miqdarı və qatılılığının artması, irinli olması) 2-ci növ – təngnəfəsliyin artması, ACXOX-un ağ ciyərdən kənar əlamətlərinin əmələ gəlməsi (zəiflik, yorğunluq, baş ağrısı, yuxu pozulmaları, depressiya). Simptomların intensivliyindən və müalicəyə cavab reaksiyasından asılı olaraq ACXOX-un kəskinləşməsinin 3 ağırlıq dərəcəsini ayırd edirlər:
Yüngül: simptomların az dərəcədə güclənməsi bronxgenişləndirici terapiya vasitəsilə aradan qaldırılır.
Orta-ağır: həkim müdaxiləsi tələb edir və müalicəsi ambulator şəraitdə aparıla bilir.
Ağır: qeyd-şərtsiz xəstəxana şəraitində müalicə olunmalıdır. Əsas xəstəliyin əlamətlərinin güclənməsi ilə bərabər fəsadların əmələ gəlməsi və dərinləşməsi baş verir.
Müalicənin ambulator və ya xəstəxana şəraitində aparılması məsələsi vacibdir.
Aşağıda göstərilən alqoritm ambulator şəraitdə aparılan pilləli müalicə sxemini nümayiş etdirir.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
ACXOX-un kəskinləşməsinin ambulator şəraitdə MÜALİCƏSİNİN ALQORİTMİ Bronxolitik terapiyanı başlamaq və ya gücləndirmək. Antibiotiklərdən istifadəni nəzərdən keçirmək. Bir neçə saatdan sonra vəziyyətin təkrar qiymətləndirilməsi Kəskinləşmənin dayanması, klinik simptomların və əlamətlərin Müalicəni davam etdirmək. Mümkün olan kimi müalicəni azaltmaq. Uzunmüddətli müalicə planına yenidən Sistem (tablet formasında) glükokortikosteroid- lərinin əlavə olunması Kəskinləşmə davam edir, yaxşılaşma Klinik əlamət və simptomların Bir neçə saatdan sonra vəziyyətin təkrar qiymətləndirilməsi Hospitalizasiya
Ambulator şəraitdə ACXOX-un müalicəsinə bronxolitik terapiya preparatları dozasının və / və ya qəbul tezliyinin artırılması daxildir (tələbata görə qısa müddətli təsirə malik bronxolitiklər əlavə olunur) (A). Əgər o vaxta qədər müalicədə antixolinergik preparatlardan istifadə olunmamışdırsa, onları xəstənin vəziyyəti yaxşılaşana kimi müalicə planına əlavə etmək tövsiyə olunur.
31 Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 32 Müvafiq nebulayzer olduğu təqdirdə, ağır hallarda bir neçə gün ərzində ehtiyac yarandığı zaman nebulayzer terapiyası təyin oluna bilər. Lakin kəskin tutmanın qarşısı alınandan sonra nebulayzerdən istifadə tövsiyə olunmur.
ACXOX-un kəskinləşməsində sistem qlükokortikosteroidləri (SQKS) müvəffəqiyyətlə istifadə olunur (yüngül kəskinləşmələr əlavə olmaqla). Onlar remissiyanın başlanma vaxtını tezləşdirir və ağ ciyər funksiyasının daha tez bərpa olunmasına yardım edir (A). Qlükokortikosteroidlərdən istifadəni FEV1 göstəricisinin lazımi səviyyənin 50%-indən aşağı olması halında nəzərdən keçirmək lazımdır. Prednizolonu sutkalıq 40 mq dozada 10 gün ərzində təyin etmək tövsiyə olunur (D). Antibiotiklər Antibiotiklər təngnəfəsliyi artmış xəstədə ifraz olunan bəlğəm həcminin və irinliliyinin artması və /və ya hərarətin yüksəlməsi zamanı təyin olunmalıdır (В). Preparatın seçimi mikroorqanizmlərin həssaslığından asılı olaraq aparılmalıdır (ilk növbədə S. pneumoniae,
qruplara bölünməsi və hər qrup üzrə potensial törədici Qrup Təyini Törədici A qrupu Yüngül kəskinləşmə: xoşagəlməz nəticə riski ilə bağlı faktorlar yoxdur H. influenzae S. pneumoniae M. catarrhallis Viruslar
Xoşagəlməz nəticə riski ilə bağlı faktorların olduğu mötədil kəskinləşmə A qrupu və rezistent mikroorqanizmlər ( β-laktamaz ifraz edən, penisillinə rezistent olan S.pneumoniae), enterobakteriayalar (K.pneumoniae, E.coli, Proteus, Enterobacter və s.)
P.aeruginoza infeksiya- sının risk faktoru ilə ağır kəskinləşmə
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 33 Kəskinləşməsi olan xəstələrdə xoşagəlməz nəticənin əmələ gəlməsinin risk faktorları: yanaşı gedən xəstəliklərin olması, kəskinləşmələrin tez-tez baş verməsi (3 dəfədən çox), son 3 ayda antibakterial preparatlardan istifadə.
Göstəriş olduqda: β-laktamlar (penisillin, ampisillin/ amoksisillin)
Tertrasiklin Trimetoprim/ sulfometoksazol β-laktam/β-laktamaz inhibitorları (amoksisillin/klavulan turşus ) u Makrolidlər (azitromisin, klaritromisin, roksitrom in) is
2-ci və 3-cü nəsil sefalospo inlər r Ketolidlər (telitromisin*)
Qrup B
β-laktam/β-laktamaz inhibitorları (amoksisillin/klavula n turşusu)
Ftorxinolonlar (hemifloksasin, levofloksasin, moksifloksasin) β-laktam/β-laktamaz inhibitorları (amoksisillin/klavulan turşusu, ampisillin, sulbaktam)
2-ci, 3-cü sıra sefalosporinlər
Ftorxinolonlar (levofloksasin, moksifloksasin) Qrup C Pseudomonas infeksiyası riski olan pasiyentlərə: Ftorxinolonlar (siprofloksasin, levofloksasin – yüksək dozada
Ftorxinolonlar siprofloksasin, levofloksasin yüksək dozada və ya
edən β-laktam *Klinik protokolun tərtib edildiyi dövrdə Azərbaycan Respublikasında dövlət qeydiyyatından keçməmiş dərman vasitəsi. Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 34
GÖSTƏRİŞLƏR ►
Simptomların intensivliyinin artması (məs. sakitlik zamanı təngnəfəsliyin qəfildən əmələ gəlməsi) ►
►
Yeni klinik əlamətlərin meydana çıxması (məs. sianoz, periferik ödemlər) ►
İlkin dərman preparatları ilə kəskinləşmənin aradan qaldırıla bilməməsi ►
►
Kəskinləşmələrin tez-tez baş verməsi ►
İlk dəfə aritmiyaların baş verməsi ►
Qeyri-müəyyən diaqnoz ►
Yaşlı xəstələr ►
Ambulator şəraitin məhdud olması Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır.
35
ACXOX nədir? Ağ ciyərlərin xroniki obstruktiv xəstəliyi – tənəffüsün çətinləşməsi və təngnəfəsliklə müşayiət olunan ağ ciyər xəstəliyidir. ACXOX-un açıqlanması aşağıdakı kimidir: ►
►
Xroniki – yəni proses uzun müddətli və tam sağalmayandır ►
Obstruktiv – hava keçiriciliyinin qismən pozulması ►
Xəstəliyi – funksiyaların pozulması deməkdir ACXOX-un səbəbləri nədir? ACXOX bir sıra səbəblər üzündən baş verə bilər, lakin siqaret çəkmə bu səbəblərin arasında ən tez-tez rast gəlinənidir. ACXOX-un yaranmasına, həmçinin ətraf mühit faktorları səbəb ola bilər. Məsələn, iş yerində müəyyən tozların, kimyəvi maddələrin təsirinə məruz qalma, havanın çirklənməsi xəstəliyin yaranmasında rol oynaya bilər. Bu xəstəlik bütün siqaret çəkən şəxslərdə yaranmır və eyni zamanda elə hallar olur ki, xəstəlik siqaret çəkməyən insanlarda da baş verir. Bu vəziyyətlərin səbəbləri hələ də aydınlaşdırılmamışdır. İrsi faktorun da ACXOX-un yaranmasında müəyyən rolu vardır.
Təngnəfəslik, öskürək və/və ya uzun müddətli bəlğəm ifrazı ACXOX-un əlamətləri ola bilər. Bu əlamətlər olduqda mütləq həkimə müraciət etməli və spirometriya adlanan tənəffüs testi aparılmalıdır. Bu test vasitəsilə tənəffüs yollarının keçiriciliyi yoxlanılır.
Siqaret çəkən şəxslərdə müalicənin birinci və ən vacib addımı siqaret çəkməyin dayandırılmasıdır. Dərman preparatları adətən bronxların genişlənməsi (bronxodilatatorlar qrupu), tənəffüs yollarının şişkinliyinin azaldılması (steroidlər kimi iltihab əleyhinə Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 36 preparatlar) və / və ya infeksiyaların müalicəsi (antibiotiklər) üçün istifadə olunur. ACXOX zamanı qanda oksigenin səviyyəsi aşağı düşür. Belə olduqda, əlavə olaraq oksigenlə terapiya təyin olunacaqdır. Xəstəliyi nəzarət altında saxlamaq üçün dərmanları mütəmadi olaraq hər gün qəbul etmək lazımdır, bu, adətən ömür boyu davam edir.
Bəzi hallarda ağ ciyərlər üzərində cərrahi əməliyyat da aparıla bilər.
Ağ ciyərlərin reabilitasiyası proqramları da həyata keçirilə bilər. Bu proqramlar vasitəsilə tənəffüs çətinləşməsi olan bütün şəxslərin maarifləndirilməsi aparılır və onlar mütəxəssis nəzarəti altında fiziki hərəkətlər yerinə yetirirlər.
“Xroniki” sözünün mənası prosesin ömür boyu davam etməsini göstərir. Əlamətlərin vaxtaşırı yaxşılaşmasına baxmayaraq, ağ ciyərlərdə proses davam edir. Siqaret çəkməyin dayandırılması, dərmanların mütəmadi qəbul olunması və reabilitasiya proqramları simptomların yüngülləşməsinə qulluq edir. Baxmayaraq ki, təngnəfəslik və yorğunluq hissi tamamilə keçib getmir, pasiyentlər vəziyyətlərini nəzarət altında saxlaya və məhsuldar həyat yaşaya bilirlər.
Tibb işçisi xəstədə ACXOX-un olub-olmadığını necə təyin edir? Həkim əlamətləri və testlərin nəticələrini nəzərdən keçirib ACXOX diaqnozunu qoyur. Xəstədə ACXOX diaqnozunu təsdiqləmək üçün spirometriya ən vacib testdir. Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 37
Təngnəfəsliyin qiymətləndirilməsi şkalası
Britaniyanın Tibbi Tədqiqatlar Şurasının (MRC) sorğu vəsaiti Dərəcə Ağırlıq Fiziki aktivliyin növündən asılı olaraq təngnəfəsliyin səviyyəsi 1 Təngnəfəslik yoxdur Təngnəfəslik yalnız gərgin fiziki aktivlik zamanı əmələ gəlir 2 Yüngül
Təngnəfəslik tələsik hərəkətlər və çox hündür olmayan yüksəkliklərə qalxma zamanı müşahidə olunur 3 Orta ağır Təngnəfəslik səbəbindən üfüqi səthlərdə həmyaşıdlarına nisbətən daha yavaş yeriməli olur və ya normal sürətlə gedirsə, nəfəs almaq üçün müvəqqəti dayanmalı olur 4 Ağır
100 m yeridikdən və ya üfüqi səthlə bir neçə dəqiqə getdikdən sonra nəfəs almaq üçün dayanır
Çox ağır Təngnəfəslik şiddətli olduğundan evini tərk edə bilmir, təngnəfəslik paltar geyinəndə və soyunanda da olur
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 38
Aşağıdakı hallarda aparılır: ►
təngnəfəsliyin ağırlığı aşağı düşmüş FEV1 göstəricisi ilə uyğun deyil ►
aparılan müalicənin effektivliyini qiymətləndirmək üçün ►
xəstələrin reabilitasiya proqramlarına seçilməsi məqsədilə Üstünlük addım sınağına verilir (6 dəqiqəlik yerimə testi) – bu sınaq çox zaman ambulator şəraitdə yerinə yetirilir və xəstənin vəziyyətinə nəzarət etmək və onu qiymətləndirmək üçün asan vasitə hesab olunur.
Pasiyenti sınağın məqsədləri haqqında məlumatlandırırlar. Pasiyentə koridorda normal sürətlə yeriməyi təklif edirlər. Pasiyent 6 dəqiqə ərzində maksimal məsafə keçməlidir. Sınaq zamanı pasiyentə dayanıb istirahət etməyə icazə verilir, lakin vəziyyəti yüngülləşən kimi pasiyent yeriməyə davam etməlidir. Sınaq vaxtı pasiyenti “Hər şey yaxşı gedir”, “Bu tempdə davam edin” kimi sözlərlə həvəsləndirmək lazımdır. Sınağın əvvəlində və sonunda xəstədə Borq şkalası üzrə təngnəfəslik, SatO 2 və nəbz qiymətləndirilir. Aşağıdakı əlamətlər olduqda pasiyent yeriməyi dayandırmalıdır: ►
Ağır təngnəfəslik ►
Döş qəfəsində ağrı ►
Baş gicəllənməsi ►
Ayaqlarda ağrı ►
SatO 2 86%-ə qədər enməsi Xəstənin 6 dəqiqə ərzində yeridiyi məsafə (6MWD) (6 Minutes Walking Distance) metrlə ölçülür və normativ göstərici ilə 6MWD (i) müqayisə olunur. 6 dəqiqəlik yerimə testi FEV1 göstəricisini MRC şkalasının nəticələri və bədən çəkisinin indeksi ilə müqayisə edən SCORE şkalasının tərkib hissəsidir. Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 39
6MWD (i) = (7,57 x boy, sm) – (5,02 x yaş) – (1,76 x bədən çəkisi, kq) – 309 (m) Normanın aşağı həddi: normativ 6MWD (i) = 153 m
6MWD (i) = (2,11 x boy, sm) – (2,29 x yaş) – (5,78 x bədən çəkisi, kq) + 667 (m) Normanın aşağı həddi: normativ 6MWD (i) = 139 m
0
1 2 3 FEV1 (normativ göstəricidən) >65 50-65 35-49 <35 MRC cədvəli üzrə təngnəfəsliyin ağırlığı 0-1 2 3 4 6MWD (m) >350 250-349 150-249 149 Bədən/çəki indeksi >21
<21
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 40
1.
Global strategy for the diagnosis, management, and prevention of chronic obstructive pulmonary disease (GOLD) 2007 http://www.goldcopd.com/
2. Management of chronic obstructive pulmonary disease in adults in primary and secondary care. Clinical guideline. National Institute for Clinical Excellence. February 2004 http://www.nice.org.uk/
3. Bellamy D, Bouchard J, Henrichsen S, Johansson G, Langhammer A, Reid J, van Weel C, Buist S. International Primary Care Respiratory Group (IPCRG) Guidelines: management of chronic obstructive pulmonary disease (COPD). Prim Care Respir J. 2006 Feb; 15(1):48-57. 4.
Systems Improvement (ICSI); 2007 http://www.guideline.gov/
5.
B.R. Celli, W. MacNee, A. Agusti, A. Anzueto, B. Berg, A.S. Buist, P.M.A. Calverley, N. Chavannes, T. Dillard, B. Fahy, A. Fein, J. Heffner, S. Lareau, P. Meek, F. Martinez, W. McNicholas, J. Muris, E. Austegard, R. Pauwels, S. Rennard, A. Rossi, N. Siafakas, B. Tiep, J. Vestbo, E. Wouters and R. ZuWallack Standards for the diagnosis and treatment of patients with COPD: a summary of the American Thoracic Society (ATS) and the European Respiratory Society (ERS) position paper Eur Respir J 2004; 23:932-946 6.
Qaseem A, Snow V, Shekelle P, Sherif K, Wilt TJ, Weinberger S, Owens DK, Clinical Efficacy Assessment Subcommittee of the American College of Physicians. Diagnosis and management of stable chronic obstructive pulmonary disease: a clinical practice guideline from the American College of Physicians. Ann Intern Med 2007 Nov 6;147(9):633-8. 7.
Клинические рекомендации. Стандарты ведения больных 2008.
www.klinrek.ru
İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. Document Outline
Yüklə 286,43 Kb. Dostları ilə paylaş:
|