Depressiya (lotincha Deprimo “matbuot”, “zulm” so’zidan) – yomon kayfiyat (gipotimiya), intellektual va motor faolligini susaytirish, hayotiy impulslarning pasayishi, o’zini va atrofdagi mavqeini pessimistik baholash natijasida yuzaga
Keladigan somato-nevrologik ruhiy kasallikdir. Depressiyaning tipik ko’rinishlari. Depressiyaning hissiy ko’rinishlari: melankoliya, depressiya, tushkun
Kayfiyat, umidsizlik, azob-uqubatlar, asabiylashish, tashvish, zavq keltiradigan erta faoliyatning quvonchini his qilish qobiliyatini yo’qotish, atrofdagi hamma narsaga qiziqishni yo’qotish.
Depressiyaning psixologik ko’rinishlari: uyquning buzilishi (uyqusizlik, uyquchanlik), ichak kasalliklari (ich qotishi), ishtahaning o’zgarishi (yo’qotish yoki ortiqcha ovqatlanish), jinsiy istaklarning pasayishi, yurak, oshqozon, mushaklardagi og’riqlar, energiyaning pasayishi.
Xulq-atvorning namoyon bo’lishi: muloqot qilishdan qochish (boshqa odamlar bilan muloqot qilishni istamaslik, yolg’izlikka moyillik), o’yin-kulgidan voz kechish, spirtli ichimliklar va psixoaktiv moddalarni suiste’mol qilish, vaqtinchalik dam olish. Ruhiy ko’rinishlar: qaror qabul qilishda qiyinchilik, diqqatni jamlashda qiyinchilik, o’zi haqida salbiy, g’amgin fikrlarning ustunligi, o’zini o’z
Joniga qasd qilish fikrlari (qattiq depressiya bilan), foydasiz fikrlar, bu jamiyatdagi
Ahamiyatsizlik, fikrlashning sustligi.
A.T.BEKNING O’SMIRLAR UCHUN DEPRESSIYA SHKALASI
Metodning tavsifi Bek A.T.Bek 1961da depressiyani aniqlash metodikasini ishlab chiqqan. Bu metodika klinik kuzatishlar asosida ishlab chiqilgan bo’lib, bu depressiyaning eng dolzarb va muhim belgilarining cheklangan to’plamini va mijozlar tomonidan tez- tez uchraydigan shikoyatlarni aniqlashga imkon berdi. Ushbu mezonlar ro’yxatini tegishli adabiyotlarda mavjud bo’lgan depressiyaning klinik tavsiflari bilan oʻzaro bog’lashdan so’ng, 21 toifadagi alomatlar va shikoyatlarni o’z ichiga olgan so’rovnoma ishlab chiqildi. Har bir toifa depressiyaning o’ziga ko’rinishlariga alomatlariga mos keladigan 4-5 ta ta’kiddan iborat. Ushbu ta’kidlar depressiyaning umumiy og’irligiga semptomning o’ziga xos hissasi sifatida tasniflanadi.
Alomatning og’irligiga qarab, har bir elementga 0 dan (simptom yo’q yoki minimal ifodalangan) 3 gacha (simptomning maksimal ifodalanganligi) qiymat beriladi. Ba’zi toifalar ekvivalent og’irlikdagi muqobil ta’kidlarni o’z ichiga oladi.
Asi mussada metodologiya malakali ekspert (psixiatr, klinik psixolog yoki sotsiolog) ishtirokida to’ldiriladi, u har bir toifadagi handni ovoz chiqarib o’qiydi va mijozdan hozirgi holatiga eng mos keladigan ta’kidni tanlashni so’raladi. Mijozga so’rovnoma nusxasi beriladi, unga ko’ra u mutaxassis tomonidan o’qilgan fikrlarni kuzatishi mumkin bo’ladi. Mijozning javobiga asoslanib, mutaxassis blankada tegishli bandni belgilaydi. Sinov natijalariga qo’shimcha ravishda, tadqiqotchi ananmestik ma’lumotlarni’, intellektual rivojlanish ko’rsatkichlarini va qiziqishning boshqa mezonlarini hisobga oldi.
Hozirgi vaqtda test jarayonini soddalashtirish mumkin deb ishoniladi: anketa mijozga topshiriladi va u mustaqil ravishda to’ldiradi. Har bir toifa uchun ball quyidagicha hisoblanadi: shkaladagi har bir element simptomning kuchayib borayotgan zo’ravonligiga qarab 0 dan 3 gacha baholanadi. Umumiy ball 0 dan 63 gacha va vaziyatning yaxshilanishiga qarab kamayadi. Maqsad: A.T.Bekning “O’smirlar uchun depressiya shkalasi metodi
Yordamida pespondentda depressiya shkalasi darajasini aniqlash
Zarur jihozlar: A.T.Bekning “O’smirlar uchun depressiya shkalasi” metodi,
Qog’oz, ruchka yoki qalam. Ko’rsatma: Har bir guruh ta’kidlarini diqqat bilan o’qing. Keyin har bir savol to’plamida BUGUN VA SHU HAFTA o’zingizni qanday his qilganingizga to’g’ri keladigan bitta gapni aniqlang. Tanlangan ta’kid yonidagi katakchani belgilang Agar bitta savol to’plamning bir nechta ta’kidlari sizga bir xil darajada mos kelsa,
Ularning har biri yonidagi katakchalarni belgilang. Tanlov qilishdan oldin, har bir savol to’plamidagi barcha ta’kidlarni o’qib chiqing.mumkin:
Kayfiyat 2. Pessimizm
Muvaffaqiyatsizlik hissi
Qoniqarsizlik
Aybdorlik 6. Men jazolanishimni his qilyapman
7. O’zidan nafratlanish 8. O’z-o’zini ayblash fikri
9. O’z joniga qasd qilish fikrlari 10. Ko’z Yoshi to’kish
11. Achchiqlanish
12. Ijtimoiy aloqalarni buzish
13. Qat’iyatsizlik 14. Dismorfobiya
15. Ish qobiliyatini yo’qotish16. Uyquning buzilishi
17. Charchoq
18. Ishtahaning yo’qolishi 19. Vazn yo’qotish
20. Tana sezgilari bilan mashg’allik 21. Libidoning yo’qolishi
Dostları ilə paylaş: |