ko’rsatkichlarga aytiladi. Odam xech qanday apparat va uskunalarsiz o’z sezgi a’zolari
1 ball - iste’molchi tomonidan aniqlanmaydi, lekin tajribali tekshiruvchi aniqlay
4 ball - yaqqol seziluvchi; darhol seziladi va suvni ichishga yaroqsiz qilib qo’yadi;
4
Suvning loyqaligi standart jadval bo’yicha
1,5 mg/l gacha
Umuman olganda, 950-2011 raqamli Davlat standarti «Ichimlik suvga gigiyenik
talablar va suv sifatini nazorat qilish» to’g’risidagi hujjat sog’liqni saqlashning asosiy
qonunlaridan biridir.
Suv havzalarini ifloslantiruvchi manbalar. Suv havzalarini ifloslantiruvchi
manbalar quyidagilar:
- kanalizasiya suvlari;
- sanoat korxonalarining chiqindi oqava suvlari;
- yomg’ir, qor va daryo yaqinida joylashgan turar-joylarning oqava suvlari;
- neft mahsulotlari tashuvchi kemalarning chiqindi suvlari;
- daryolardan qum olish uchun uni tozalash;
- kanop va boshqa o’simliklarni ivitish natijasida paydo bo’ladigan chiqindi
suvlar;
- suvda suv o’simliklarini va xayvonlarni o’lishi;
- yog’ochlarning oqizilishi;
- shudgorlar va fermalarning oqava suvlari va boshqalar.
Shuni qayd qilish kerakki, neft mahsulotlari, og’ir metallar, kislota va ishqorlar
yeng xavfli mahsulotlardir.
Shahar kanalizatsiya tarmoqlariga tushiriladigan chiqindi suvlarning yeng xavflisi
sil kasalliklari shifoxonalarining chiqindi suvlaridir. Jamoa hammomlari, kimyoviy
tozalash fabrikasining chiqindi suvlari va ba’zi bir kommunal xo’jalik chiqindilarining
shahar kanalizatsiya tarmoqlariga tushirilishi muhim ahamiyatga ega. Ammo tarkibida
zaharli moddalari bo’lgan, havo, gaz chiqaruvchi , biologik tozalash inshootlariga zarar
yetkazuvchi chiqindi suvlar shahar kanalizatsiya tarmoqlariga tashlanmaydi.
Suv havzalarini o’z-o’zini tozalash jarayoni. Suv havzalari o’ziga xos xususiyatga
ega bo’lib, unda vaqt-vaqti bilan o’z-o’zini tozalash jarayoni sodir bo’lib turadi. Bunda
quyosh nuri ta’sirida organik moddalar parchalanib, mikroblar qirilib turadi. O’z-o’zini
tozalash jarayonida bakteriyalar, bir hujayrali xayvonlar, mog’orlar, suv o’simliklar
faol qatnashadi. Bu jarayonda ayniqsa chiqindi suvlarning suyultirishi katta
ahamiyatga ega. Shuni aytib o’tish kerak-ki, suvning fizik va kimyoviy xususiyatlari,
bakterial ifloslanishi va boshqalar ma’lum vaqtda, ma’lum masofada sekin-asta
o’zgarib, o’zini-o’zi tozalash imkoniga ega bo’ladi. Agar chiqindi suvlar miqdori daryo
suvidan ko’p bo’lsa, suvdagi kimyoviy moddalar konsentratsiyasi normadan oshib
ketsa, organik moddalar miqdori ko’p bo’lsa, bakteriyalarning soni normadan oshib
ketsa, suv o’z-o’zini tozalay olmay qoladi. Suv iqlim sharoitiga qarab 2-6 kunda o’z
holiga qaytishi mumkin. Ammo keyingi vaqtlarda daryo va kanal suvlarining, ayniqsa
kichik ariq suvlarining boshdan oxirigacha ifloslanishi kuzatilmoqda. Masalan,
Toshkentdagi Salor suvi, Farg’ona vodiysidagi Marg’ilonsoy, Zarafshon daryosi va
boshqalar haddan tashqari ifloslanib ketgan. Suv havzalaridagi suvga qo’shimcha
"Science and Education" Scientific Journal
July 2021 / Volume 2 Issue 7
www.openscience.uz
185
ifloslik tushmasa 24 soat ichida 50% atrofida bakteriyalardan o’zini o’zi tozalashi
mumkin. 48 soatdan so’ng esa hammasi bo’lib 0,5% mikrob qoladi. Qish kunlarida esa
suvning bakteriyalardan tozalanishi 150 soatda ham tugamaydi. Shu sababli chiqindi
suvlar avval tozalash inshootlaridan o’tkazilib, so’ngra suv havzalariga tashlanadi.
Dostları ilə paylaş: